صدای تقتق یا خشخش زانو، مخصوصاً هنگام بلند شدن، نشستن طولانی یا بالا رفتن از پله، یکی از شایعترین نگرانیها در بین بزرگسالان است. بسیاری تصور میکنند این صدا نشانهی آرتروز یا ساییدگی زانو است، اما در بیشتر موارد چنین نیست. در واقع، صدا دادن زانو (بهویژه در سنین بین ۳۰ تا ۵۵ سال) معمولاً بهدلیل تغییر فشار داخل مفصل یا حرکت تاندون و رباطها روی استخوان ایجاد میشود و اگر همراه با درد، تورم یا قفل شدن مفصل نباشد، خطرناک محسوب نمیشود.
از دیدگاه پزشکی، صدای زانو میتواند چهار منشأ اصلی داشته باشد:
-
کاهش مایع لغزندهی مفصل (مایع سینوویال): که باعث میشود سطوح استخوان روی هم اصطکاک پیدا کنند.
-
ضعف عضلات اطراف زانو (چهارسر ران و همسترینگ): عضلات ضعیف نمیتوانند مفصل را پایدار نگه دارند و زانو در حرکت “جا میافتد” یا صدا میدهد.
-
آسیب یا فرسایش خفیف غضروف مفصلی: که معمولاً در افرادی که زیاد مینشینند یا اضافهوزن دارند دیده میشود.
-
تغییر فشار مفصل (پدیده کاویتاسیون): ایجاد حبابهای گاز در مایع مفصل که با ترکیدنشان صدای تقتق تولید میشود؛ کاملاً طبیعی و بیخطر است.
با این حال، اگر این صدا همراه با درد یا خشکی صبحگاهی باشد، احتمال شروع آرتروز زانو یا التهاب تاندونها وجود دارد و لازم است با روشهای خانگی و اصلاح سبک زندگی جلوی پیشرفت آن گرفته شود.
خبر خوب این است که در بیشتر موارد میتوان بدون دارو و جراحی و تنها با چند اقدام ساده در خانه، صدای زانو را کاهش داد و از آسیبهای بعدی پیشگیری کرد. درمان خانگی صدا دادن زانو بر سه پایه استوار است:
-
بهبود جریان خون مفصل با گرما و ماساژ،
-
تقویت عضلات حمایتکننده با تمرینهای خاص،
-
و افزایش روانی مفصل با تغذیهی مناسب و مکملهای ضدالتهاب مانند ویتامین D، منیزیم و MSM.
علاوه بر این، روشهای فیزیکی نوین مانند استفاده از زانوبند زاپیامکس که از فناوری UIC استفاده میکند، بهعنوان درمان خانگی علمی و غیر دارویی برای رفع خشکی و صدا دادن مفصل شناخته شدهاند.
در ادامهی این مطلب، بهصورت مرحلهبهمرحله بررسی میکنیم که چرا زانو صدا میدهد، چه تفاوتی بین صدای طبیعی و هشداردهنده وجود دارد، و چگونه میتوان با روشهای خانگی، گیاهی و فیزیکی بدون دارو این مشکل را کنترل کرد. برای مشاهده ی درمان خانگی آرتروز زانو کافیست وارد لینک شوید.
علت صدا دادن زانو و زمانهایی که باید آن را جدی گرفت
صدا دادن زانو همیشه به معنی بیماری نیست. مفصل زانو یکی از پیچیدهترین مفاصل بدن است که از چند استخوان، رباط، تاندون و مایع لغزنده (مایع سینوویال) تشکیل شده. وقتی این اجزا درست روی هم حرکت نکنند یا فشار داخل مفصل تغییر کند، ممکن است صدای تقتق یا خشخش شنیده شود.
اما این صداها بسته به نوعشان میتوانند طبیعی یا هشداردهنده باشند
صداهای طبیعی و بیخطر زانو
این صداها معمولاً بدون درد، ورم یا محدودیت حرکتی هستند و به درمان خاصی نیاز ندارند.
-
تغییر فشار مفصل (کَوییتاسیون):
هنگام حرکت یا خم و راست کردن زانو، فشار درون مایع مفصلی تغییر میکند و حبابهای گاز آزاد میشوند؛ صدای تقتق نتیجهی ترکیدن همین حبابهاست.
این صدا شبیه شکستن انگشت است و کاملاً بیخطر است. -
حرکت تاندون یا رباط روی استخوان:
وقتی تاندون یا رباط در مسیر حرکتش روی زائدهی استخوانی میلغزد، ممکن است صدای تق یا کلیک ایجاد شود.
بیشتر در افرادی که عضلات ران یا پشت زانو ضعیف دارند دیده میشود. -
کمبود حرکات روزانه یا خشکی موقت مفصل:
نشستن طولانی، کمتحرکی یا بیحرکت ماندن مفصل برای ساعتها باعث کاهش مایع مفصلی و خشکی موقت میشود. با چند حرکت کششی، صدا معمولاً از بین میرود.
صداهای هشداردهنده و نیازمند توجه
در صورتی که صدای زانو با درد، ورم، قفل شدن مفصل یا حس ساییدگی همراه باشد، احتمال وجود آسیب یا بیماری وجود دارد. مهمترین علل شامل موارد زیر هستند:
-
آرتروز (ساییدگی مفصل زانو):
شایعترین علت صدا همراه با درد در سنین بالای ۴۰ سال است.
در این حالت، غضروف بین استخوانها نازک میشود و استخوانها هنگام حرکت روی هم میسایند و صدای خشخش یا تق تق ایجاد میکنند.
همراهی با خشکی صبحگاهی، ورم خفیف و درد هنگام بالا رفتن از پله از نشانههای اولیه است. -
نرمشدگی غضروف کشکک (کندرومالاسی):
در افراد جوانتر و فعالتر شایع است؛ معمولاً هنگام دویدن یا خمکردن زانو صدای کلیک یا ساییدگی حس میشود.
علت آن، ناهماهنگی بین کشکک و استخوان ران یا ضعف عضلات چهارسر ران است. -
آسیب یا کشیدگی رباط و تاندونها:
در اثر ورزش سنگین، جهش ناگهانی یا پیچخوردگی زانو ممکن است رباطها ملتهب یا آسیب ببینند.
در این حالت، زانو علاوه بر صدا، بیثبات و دردناک میشود. -
تجمع مایع در مفصل (ورم یا افیوژن):
افزایش حجم مایع داخل مفصل باعث افزایش فشار و تولید صدا هنگام حرکت میشود.
در این حالت زانو معمولاً متورم، گرم و گاهی قرمز است. -
کمبود مواد مغذی و خشکی مفصل:
کمبود ویتامین D3، منیزیم یا اسیدهای چرب امگا۳ میتواند باعث کاهش کیفیت مایع سینوویال و خشکی مفصل شود.
این وضعیت بیشتر در افراد کمتحرک یا رژیمدار دیده میشود و معمولاً با مکمل و اصلاح تغذیه قابل درمان است.
چه زمانی باید صدای زانو را جدی بگیریم؟
به گفتهی منابع معتبر پزشکی (مانند Johns Hopkins Medicine و Mayo Clinic)، صدا دادن زانو فقط زمانی نیاز به بررسی تخصصی دارد که با یکی از موارد زیر همراه باشد:
-
صدا همراه با درد یا ورم مداوم باشد
-
مفصل هنگام خم و راست شدن قفل کند یا گیر کند
-
زانو بیثبات یا لرزان شود
-
پس از آسیب یا سقوط، صدا بلافاصله ایجاد شود
-
صدا همراه با تب، قرمزی یا گرمی مفصل باشد
در این شرایط لازم است پزشک با معاینهی فیزیکی و در صورت نیاز تصویربرداری (MRI یا سونوگرافی)، علت را بررسی کند.
درمان خانگی صدا دادن زانو
اگر زانوهایتان هنگام حرکت صدا میدهند ولی هنوز درد یا ورم شدیدی ندارند، بهترین کار این است که از همین مرحله برای پیشگیری و درمان استفاده کنید. هدف اصلی درمان خانگی، کاهش خشکی و اصطکاک داخل مفصل، افزایش جریان خون و تقویت عضلات اطراف زانو است.
در ادامه، مهمترین روشهای خانگی مؤثر را بهترتیب توضیح میدهیم:
استفاده از کمپرس گرم و سرد برای افزایش گردش خون
گرما و سرما دو عامل ساده اما بسیار مؤثر در بهبود عملکرد مفصل زانو هستند.
کمپرس گرم باعث افزایش جریان خون، کاهش خشکی مفصل و فعال شدن مایع سینوویال میشود.
کمپرس سرد در مقابل، التهاب یا ورم را کاهش میدهد و مانع از تجمع مایع در مفصل میشود.
روش انجام:
-
اگر زانو درد یا ورم ندارد، فقط از کمپرس گرم استفاده کنید.
-
حولهای را در آب داغ قرار دهید، بچلانید و ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی زانو بگذارید.
-
۲ تا ۳ بار در روز تکرار کنید.
-
-
اگر زانو کمی متورم یا گرم است، ابتدا ۵ دقیقه کمپرس سرد (کیسه یخ در پارچه نازک) و بلافاصله ۱۵ دقیقه کمپرس گرم استفاده کنید.
نکته:
افرادی که بیماری عروقی، دیابت پیشرفته یا زخم پوستی روی زانو دارند، باید از گرما یا سرما با احتیاط استفاده کنند.
ماساژ منظم با روغنهای گیاهی ضد التهاب
ماساژ زانو با روغنهای طبیعی نهتنها باعث تسکین خشکی مفصل میشود، بلکه به تحریک ترمیم بافت غضروفی و بهبود گردش خون موضعی کمک میکند.
بهترین روغنها برای ماساژ زانو:
-
روغن سیاهدانه (خاصیت ضد التهاب طبیعی دارد)
-
روغن زیتون (غنی از آنتیاکسیدان)
-
روغن کنجد یا اوکالیپتوس (گرمکننده و تسکیندهنده)
روش انجام:
-
روغن را کمی گرم کنید (به دمای بدن برسد).
-
روی مفصل زانو بریزید و با حرکات دایرهای ملایم از پایین به بالا حدود ۱۰ دقیقه ماساژ دهید.
-
پس از آن، زانو را با حوله بپوشانید تا گرم بماند.
بهترین زمان ماساژ، شب قبل از خواب است تا مفصل در حالت استراحت بازسازی شود.
نکته:
در صورتی که التهاب یا ورم فعال دارید، از ماساژ شدید خودداری کنید.
اصلاح سبک زندگی و فعالیت روزمره
صدا دادن زانو اغلب با عادتهای نادرست حرکتی تشدید میشود. تغییر چند رفتار ساده میتواند تأثیر زیادی در کاهش صدا داشته باشد:
-
از نشستن دو زانو یا چهارزانو پرهیز کنید.
-
هنگام بلند شدن از صندلی یا پله، وزن بدن را روی دو پا تقسیم کنید.
-
اگر اضافهوزن دارید، کاهش وزن حتی به میزان ۵ کیلوگرم میتواند فشار روی زانو را تا ۲۰٪ کم کند.
-
راه رفتن روزانهی آرام (۳۰ دقیقه) به حفظ روانی مفصل کمک میکند، اما از دویدن یا پریدن باید خودداری شود.
-
اگر زیاد پشت میز مینشینید، هر یک ساعت زانوها را چند بار خم و راست کنید تا مایع مفصلی فعال بماند.
تغذیه و مکملهای مؤثر در کاهش صدای زانو
تغذیه نقش بسیار مهمی در سلامت مفصل دارد. بعضی مواد غذایی و مکملها میتوانند به ترمیم بافت غضروفی و افزایش لغزندگی مفصل کمک کنند. برای مشاهده ی درمان خانگی قفل شدن زانو نیز میتوانید وارد لینک شوید.
غذاهای مفید:
-
ماهیهای چرب مثل سالمون و قزلآلا (منبع امگا ۳)
-
بامیه بخارپز، زردچوبه و زنجبیل (ضد التهاب طبیعی)
-
میوهها و سبزیهای رنگی مثل انار، فلفل دلمه و کلم بنفش (سرشار از آنتیاکسیدان)
-
نوشیدن ۶ تا ۸ لیوان آب در روز برای حفظ مایع مفصلی
مکملهای پیشنهادی:
-
ویتامین D3 + K2: تقویت استخوان و جلوگیری از خشکی مفصل
-
منیزیم: کمک به انقباض عضلات و کاهش گرفتگی اطراف زانو
-
MSM (متیلسولفونیلمتان): ضد التهاب طبیعی
-
گلوکزامین و کندرویتین: برای بازسازی غضروف در افراد بالای ۴۰ سال
نکته: مکملها باید بهصورت مداوم حداقل ۸ تا ۱۲ هفته مصرف شوند تا اثر قابلمشاهده داشته باشند. همچنین توجه به رژیم غذایی و اینکه برای ترمیم رباط زانو چی بخوریم هم میتواند به تسریع روند درمان آسیب زانو کمک کند.
درمان فیزیکی و بدون دارو با زانوبند زاپیامکس
در سالهای اخیر، درمان فیزیکی با دستگاههای خانگی مدرن جایگزین مؤثری برای دارو شده است.
زانوبند زاپیامکس (Zapiamax) با ترکیب سه فناوری درمانی زیر، یکی از مؤثرترین گزینههای خانگی برای کاهش صدای زانو شناخته میشود:
-
Ultrasound Therapy: امواج اولتراسوند باعث تحریک گردش خون و بازسازی سلولهای غضروفی میشوند.
-
Infrared Therapy (مادونقرمز): گرمای عمقی و ملایم التهاب مفصل را کاهش داده و مایع سینوویال را فعال میکند.
-
Clock Pulse Therapy: پالسهای دقیق الکتریکی به بهبود عملکرد عضلات اطراف زانو و کاهش اصطکاک کمک میکنند.
نتیجه: کاهش صدا و خشکی مفصل، افزایش دامنه حرکت، بدون هیچ عارضه دارویی.
این روش بهویژه برای افرادی که نمیخواهند دارو مصرف کنند یا دچار مشکلات گوارشی هستند، گزینهای کاملاً ایمن و علمی است.
تمرینات و حرکات ورزشی در منزل برای درمان صدا دادن زانو
در اغلب افرادی که زانو صدا میدهد، دلیل اصلی ضعف عضلات چهارسر ران، همسترینگ و عضلات داخلی زانو است.
وقتی این عضلات ضعیف باشند، کشکک (پاتلا) به درستی روی شیار استخوان ران نمیلغزد و هنگام حرکت، اصطکاک و صدا ایجاد میشود.
با انجام منظم تمرینهای زیر، عضلات زانو تقویت میشوند، مفصل پایدارتر میشود و صدا بهتدریج کاهش مییابد.
۱. بالا بردن پا در حالت درازکش (Straight Leg Raise)
این تمرین سادهترین و ایمنترین حرکت برای تقویت عضلهی چهارسر ران است.
روش انجام:
-
روی زمین یا تخت دراز بکشید.
-
یکی از پاها را صاف نگه دارید و پای دیگر را از زانو خم کنید.
-
پای صاف را بهآرامی تا زاویه ۴۵ درجه بالا بیاورید.
-
۵ ثانیه نگه دارید، سپس آرام پایین بیاورید.
-
۱۰ تا ۱۵ بار برای هر پا انجام دهید (۲ تا ۳ ست در روز).
اثر علمی:
این حرکت عضلهی چهارسر را بدون فشار روی مفصل فعال میکند و از ناهماهنگی کشکک جلوگیری میکند.
نکته:
در صورت احساس کشش زیاد، دامنه حرکت را کاهش دهید ولی تمرین را قطع نکنید.
۲. اسکوات دیواری ملایم (Wall Squat Partial)
این تمرین یکی از بهترین حرکات برای تقویت همزمان عضلات جلو و پشت ران است.
روش انجام:
-
پشت به دیوار بایستید، پاها حدود نیم متر از دیوار فاصله داشته باشند.
-
بهآرامی بدن را پایین ببرید تا زانوها حدود ۴۵ درجه خم شوند (نه بیشتر).
-
۵ ثانیه در همان حالت بمانید و سپس بالا بروید.
-
۱۰ تا ۱۲ بار تکرار کنید، روزی دو بار.
اثر علمی:
این حرکت باعث افزایش استحکام عضلات نگهدارندهی زانو و کاهش فشار روی غضروف مفصل میشود.
نکته:
هرگز زانوها را بیشتر از ۹۰ درجه خم نکنید و پاشنهها را از زمین بلند نکنید.
۳. تمرین پل لگن (Glute Bridge)
هدف این تمرین، تقویت عضلات سرینی و همسترینگ است که نقش مهمی در کنترل زانو دارند.
روش انجام:
-
به پشت دراز بکشید، زانوها را خم کنید و کف پا را روی زمین بگذارید.
-
لگن را بالا ببرید تا بدن از شانه تا زانو در یک خط مستقیم قرار گیرد.
-
۵ ثانیه نگه دارید و آرام به حالت اولیه برگردید.
-
۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.
اثر علمی:
پل لگن با تقویت عضلات پشت ران و لگن، تعادل مفصل زانو را بهبود میدهد و از چرخش کشکک جلوگیری میکند. برای مشاهده ی درمان خانگی کشیدگی تاندون زانو وارد لینک شوید.
۴. تمرین کشش همسترینگ (Hamstring Stretch)
عضلات پشت ران در بسیاری از افراد کوتاه و سفت هستند و همین سفتی، روی حرکت طبیعی زانو تأثیر میگذارد و باعث صدا میشود.
روش انجام:
-
روی صندلی بنشینید و یک پا را صاف جلو بکشید.
-
از ناحیهی کمر به سمت جلو خم شوید تا پشت ران احساس کشش پیدا کند.
-
۳۰ ثانیه در همان حالت بمانید و سپس رها کنید.
-
برای هر پا ۳ بار تکرار کنید.
اثر علمی:
کاهش سفتی عضلات پشت ران باعث بهبود حرکت نرم مفصل و کاهش فشار روی کشکک میشود.
۵. تمرین تقویت عضلهی داخلی ران (Inner Thigh Squeeze)
این عضله نقش مهمی در نگهداشتن کشکک در مسیر درست خود دارد.
روش انجام:
-
روی صندلی بنشینید، بین زانوها یک بالش کوچک بگذارید.
-
زانوها را به هم فشار دهید و ۵ ثانیه نگه دارید.
-
۱۵ بار تکرار کنید (۲ تا ۳ نوبت در روز).
اثر علمی:
تقویت عضلهی داخلی ران (واستوس مدیالیس) باعث تثبیت کشکک و کاهش صداهای کلیک یا تقتق در زانو میشود.
۶. کشش ساق و مچ پا (Calf Stretch)
کوتاهی عضلات ساق و مچ پا نیز میتواند زاویه حرکت زانو را تغییر دهد.
روش انجام:
-
روبهروی دیوار بایستید، یک پا جلو و پای دیگر عقب باشد.
-
کف دستها را روی دیوار بگذارید و آرام به جلو خم شوید تا ساق پای عقب کشیده شود.
-
۳۰ ثانیه نگه دارید و سپس عوض کنید.
اثر علمی:
بهبود انعطافپذیری عضلات ساق باعث حرکت هماهنگتر مفصل زانو در هنگام راه رفتن میشود.
۷. تمرین در حالت نشسته (Chair March)
برای افرادی که نمیتوانند حرکات ایستاده انجام دهند، این تمرین سبک و مؤثر است.
روش انجام:
-
روی صندلی بنشینید.
-
یکی از پاها را از زمین بلند کنید و ۵ ثانیه نگه دارید، سپس پایین بیاورید.
-
همین کار را برای پای دیگر تکرار کنید.
-
هر پا ۱۰ تا ۱۵ بار، روزی ۲ نوبت.
اثر علمی:
به حفظ تونوس عضلات ران و زانو بدون فشار زیاد کمک میکند.
نکات مهم قبل از انجام تمرینات
-
حرکات باید بدون درد انجام شوند؛ در صورت احساس درد یا ورم، تمرین را متوقف کنید.
-
بهتر است قبل از شروع تمرینها، ۵ دقیقه کمپرس گرم یا ماساژ ملایم انجام شود تا عضلات آماده شوند.
-
در هفتهی اول، تمرینها را با تعداد کمتر شروع کنید و بهتدریج افزایش دهید.
-
اگر درد یا صدا پس از ۲ تا ۳ هفته کاهش نیافت، لازم است ارزیابی فیزیوتراپیست انجام شود.
درمان صدا دادن زانو در طب سنتی
در طب سنتی ایرانی، صدا دادن زانو بهویژه زمانی که با درد یا ورم همراه نباشد، نشانهی اختلال در رطوبت و لغزندگی مفصل و معمولاً نتیجهی غلبهی سردی و رطوبت (بلغم) در مفصل است.
از دیدگاه حکیمان از جمله دکتر حسین خیراندیش، صدای زانو به معنای کاهش گرمای طبیعی مفصل و کند شدن جریان مایع روانکنندهی آن است.
وقتی مفصل خشک یا سرد شود، حرکت استخوانها روی هم صدای “تقتق” یا “خشخش” ایجاد میکند.
هدف درمان در طب سنتی، بازگرداندن گرما، افزایش لغزندگی مفصل و خارج کردن رطوبت اضافی است. این کار با اصلاح مزاج، تغذیه، ماساژ و روغنمالی گرم انجام میشود. که البته ما در مقاله ی برای تق تق زانو چی خوبه بخوریم به صورت مفصل به این موضوع پرداخته ایم.
۱. اصلاح مزاج و پرهیز غذایی
حکیم خیراندیش تأکید میکند که بیشتر مشکلات مفصلی و صدای زانو از غذاهای با طبع سرد و مرطوب ناشی میشوند.
در نتیجه، اولین گام در درمان، پرهیز از این غذاها و جایگزینی آنها با مواد گرم و خشک است.
غذاهای مضر برای مفصل زانو (سرد و مرطوب):
-
ماست، دوغ، پنیر و لبنیات سرد
-
ترشیجات و خیار شور
-
ماهی و مرغ صنعتی یا پرورشی
-
نوشیدنیهای سرد، بستنی و یخ
-
فستفودها و غذاهای مانده
غذاهای مفید برای زانو (گرم و مقوی مفصل):
-
گوشت گوسفند تازه، کلهپاچه، قلم گوسفند
-
حلیم گندم با دارچین و زنجبیل
-
خرما، عسل، سیاهدانه، زنجبیل، دارچین و زردچوبه
-
سنجد و انجیر خشک (برای تقویت استخوان و مفصل)
۲. نسخهی عسل و سیاهدانه (معجون دو سین)
یکی از معروفترین نسخههای دکتر خیراندیش برای درمان خشکی و صدای مفاصل، ترکیب عسل و سیاهدانه است که به آن «معجون دو سین» میگویند.
طرز تهیه و مصرف:
-
سه قاشق غذاخوری عسل طبیعی را با یک قاشق چایخوری سیاهدانهی نیمکوبشده مخلوط کنید.
-
هر شب قبل از خواب، یک قاشق چایخوری از این ترکیب را میل کنید.
-
در صورت تمایل، میتوانید با کمی آب ولرم یا شیر گرم مصرف کنید.
این ترکیب باعث تقویت گرمای غریزی بدن، افزایش جریان خون مفصل و بهبود لغزندگی مفصل زانو میشود.
۳. مصرف سنجد و انجیر برای تقویت مفصل
دکتر خیراندیش مصرف سنجد و انجیر خشک را برای تقویت استخوان، مفصل و کاهش صدای زانو توصیه میکند.
روش مصرف:
-
روزانه ۷ عدد انجیر خشک را صبح ناشتا یا عصر میل کنید.
-
روزی ۱۰ تا ۲۱ عدد سنجد تازه یا خشک (با پوست و هسته) بخورید؛ هستهی سنجد دارای ترکیبات تقویتکنندهی استخوان است.
-
ترکیب پودر سنجد با شیر گرم نیز یک غذای مقوی مفصل است.
این دو خوراکی به بازسازی بافتهای مفصلی و افزایش لغزندگی درون مفصل کمک میکنند.
۴. ماساژ زانو با روغنهای گرم
در طب سنتی، ماساژ گرم یکی از پایههای درمان مفصل زانوست.
گرما باعث تحریک مایع سینوویال، کاهش خشکی و دفع رطوبت سرد از بافت مفصل میشود.
روغنهای پیشنهادی دکتر خیراندیش:
-
روغن بادام تلخ
-
روغن کنجد گرم
-
روغن سیاهدانه
-
روغن زیتون بوداده
روش استفاده:
-
روغن را کمی گرم کنید تا دمای آن نزدیک بدن شود.
-
هر شب قبل از خواب، حدود ۱۰ دقیقه زانو را با حرکات ملایم از پایین به بالا ماساژ دهید.
-
سپس زانو را با پارچه یا باند پشمی بپوشانید تا گرما حفظ شود.
ماساژ منظم، علاوه بر کاهش صدا، به کاهش درد، خشکی و پیشگیری از آرتروز کمک میکند.
۵. بادکش گرم برای خروج رطوبت مفصل
در طب سنتی، بادکش زانو یکی از روشهای سنتی برای بیرون کشیدن رطوبت و افزایش خونرسانی موضعی است.
این روش مخصوص افرادی است که مفصل زانویشان سرد یا مرطوب است (احساس سردی، صدای زیاد و خشکی بدون درد شدید).
نحوه انجام:
-
پس از ماساژ با روغن گرم، بادکش خشک یا گرم به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه روی اطراف زانو انجام شود.
-
این کار دو تا سه بار در هفته تکرار میشود.
انجام بادکش باید توسط فرد آشنا به طب سنتی یا کارشناس انجام شود.
۶. دمنوشها و نوشیدنیهای مفید برای صدای زانو
برای کاهش سردی و افزایش روانی مفصل، دکتر خیراندیش نوشیدن دمنوشهای گرم را پیشنهاد میکند:
دمنوشهای مفید:
-
زنجبیل + دارچین + زعفران (نصف قاشق از هرکدام، با عسل میل شود)
-
ترکیب زردچوبه و عسل در آب ولرم صبحها ناشتا
-
دمنوش بابونه و آویشن برای کاهش التهاب مفصل
این ترکیبات با افزایش گرمای داخلی بدن و خاصیت ضد التهابی طبیعی خود، به کاهش صدا و خشکی مفصل کمک میکنند.
نکات تکمیلی از دیدگاه طب سنتی
-
مصرف آب زیاد در شب (خصوصاً آب سرد) میتواند باعث تشدید سردی مفصل شود. نوشیدن مایعات ولرم توصیه میشود.
-
پیادهروی در هوای سرد بدون پوشش زانو مضر است؛ زانو باید همیشه گرم نگه داشته شود.
-
استحمام با آب خیلی سرد یا نشستن طولانی در جای سرد (مثل کف سرامیک) میتواند صدا را تشدید کند.
-
خوابیدن با زانوی خم یا جمعشده باعث خشکی مفصل میشود؛ بهتر است زانو در حالت نیمهخم قرار گیرد.
جمعبندی طب سنتی
از دیدگاه حکیم خیراندیش، درمان صدا دادن زانو نیاز به بازگرداندن گرما و لغزندگی مفصل دارد.
با پرهیز از سردیها، مصرف مواد غذایی گرم، معجون عسل و سیاهدانه، سنجد و انجیر، ماساژ با روغن گرم و در صورت لزوم بادکش، در اغلب موارد میتوان صدای زانو را کنترل و حتی برطرف کرد.
البته اگر صدا همراه با درد، ورم یا محدودیت حرکت باشد، ابتدا باید علت پزشکی آن بررسی شود؛ سپس این روشها بهصورت مکمل و زیر نظر پزشک یا متخصص طب سنتی استفاده شوند.
چه زمانی باید صدا دادن زانو را جدی بگیریم؟
همانطور که گفتیم، در بیشتر موارد صدای زانو بیخطر است و با چند روش ساده خانگی یا اصلاح سبک زندگی برطرف میشود.
اما گاهی اوقات این صدا نشانهی یک مشکل جدیتر در مفصل است که اگر بهموقع تشخیص داده نشود، میتواند به آرتروز، پارگی غضروف یا التهاب مزمن مفصل زانو منجر شود.
پزشکان توصیه میکنند اگر صدای زانو همراه با یکی از علائم زیر است، باید حتماً به متخصص ارتوپد یا فیزیوتراپیست مراجعه کنید:
۱. صدا همراه با درد، تورم یا گرمی مفصل
اگر هنگام حرکت زانو، صدای تقتق با احساس درد، ورم زانو یا حرارت در اطراف مفصل همراه است، احتمال التهاب تاندونها، سینوویت یا شروع آرتروز وجود دارد.
در این شرایط، لازم است معاینه و در صورت نیاز MRI یا سونوگرافی مفصل زانو انجام شود.
۲. قفل شدن یا گیر کردن مفصل هنگام حرکت
وقتی زانو هنگام خم و راست شدن قفل میکند یا حس میکنید “چیزی در مفصل گیر کرده”، ممکن است پارگی مینیسک یا قطعهی آزاد غضروفی درون مفصل علت باشد.
این حالت نیاز به بررسی اورژانسی توسط پزشک دارد تا از آسیب بیشتر جلوگیری شود.
۳. صدا پس از آسیب یا سقوط
اگر بعد از زمین خوردن، پیچخوردگی یا ورزش سنگین متوجه صدای ناگهانی در زانو شدید و بعد از آن درد یا بیثباتی احساس کردید، احتمال آسیب رباط (مثل ACL یا MCL) وجود دارد.
در این موارد مراجعه سریع به متخصص ارتوپد ضروری است.
۴. صدای زانو همراه با خشکی صبحگاهی یا محدودیت حرکتی
اگر زانو صبحها خشک است و برای مدتی نمیتوانید راحت راه بروید، ممکن است نشانهی آرتروز یا روماتیسم مفصلی باشد.
این علائم باید با آزمایش خون و تصویربرداری بررسی شوند.
۵. وجود تب یا التهاب عمومی
گاهی صدای زانو در اثر عفونت مفصل (آرتریت سپتیک) ایجاد میشود.
اگر همراه با تب، لرز یا قرمزی مفصل است، فوراً باید به پزشک مراجعه شود چون نیاز به درمان آنتیبیوتیکی دارد.
۶. صدای زانو در سنین پایین همراه با خستگی یا ورمهای مکرر
در نوجوانان و جوانان، صدا دادن مکرر همراه با ورم میتواند نشانهی کندرومالاسی کشکک (نرمشدگی غضروف زیر کشکک) باشد.
در این حالت پزشک معمولاً فیزیوتراپی تخصصی و اصلاح نحوهی راه رفتن را تجویز میکند.
توصیه تخصصی
اگر با وجود انجام تمرینات و درمانهای خانگی، صدای زانو بیش از ۳ تا ۴ هفته ادامه داشت یا بدتر شد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علل مکانیکی، التهابی یا ساختاری بررسی شوند.
در مواردی که تشخیص پزشکی انجام شده و مشکل جدی وجود ندارد، میتوانید برای کنترل طولانیمدت صدا و خشکی از روشهای ایمن مثل زانوبند زاپیامکس استفاده کنید که با فناوریهای بدون دارو، گردش خون مفصل را افزایش داده و به لغزندگی طبیعی زانو کمک میکند.
سوالات متداول درباره درمان خانگی صدا دادن زانو
۱. آیا صدا دادن زانو خطرناک است؟
در بیشتر موارد خیر. صدای زانو معمولاً بهدلیل حرکت تاندون یا کاهش مایع مفصلی است و خطری ندارد. اما اگر صدا با درد، ورم یا خشکی همراه باشد، باید بررسی پزشکی انجام شود.
۲. بهترین درمان خانگی برای صدای زانو چیست؟
گرما دادن منظم با حوله گرم، ماساژ با روغن زیتون یا سیاهدانه، انجام تمرینات تقویتی ران و مصرف غذاهای گرم مانند سنجد و انجیر از بهترین روشهای خانگی برای کاهش صدا هستند.
۳. آیا صدای زانو با ورزش برطرف میشود؟
بله، در بسیاری از افراد علت صدا، ضعف عضلات اطراف زانو است. تمریناتی مثل بالا بردن پا در حالت درازکش، اسکوات دیواری ملایم و پل لگن باعث تقویت عضلات و کاهش صدا میشوند.
۴. چه دمنوش یا ترکیب گیاهی برای صدای زانو مفید است؟
دمنوش زنجبیل و دارچین، ترکیب زردچوبه و عسل، و مصرف روزانهی معجون «عسل و سیاهدانه» (دو سین) از دیدگاه طب سنتی برای گرمکردن مفصل و کاهش صدا بسیار مفید هستند.
۵. آیا صدا دادن زانو میتواند نشانه آرتروز باشد؟
اگر صدا همراه با درد، خشکی یا ورم است، ممکن است نشانهی اولیه آرتروز باشد. در این حالت بهتر است تصویربرداری انجام شود و درمان پیشگیرانه شروع شود.
۶. استفاده از زانوبند میتواند به کاهش صدا کمک کند؟
بله، زانوبندهای درمانی مانند زانوبند زاپیامکس با فناوری اولتراسوند و مادونقرمز باعث بهبود گردش خون، کاهش التهاب و افزایش لغزندگی مفصل میشوند و میتوانند بهمرور صدای زانو را کم کنند.
۷. آیا کاهش وزن در صدای زانو تأثیر دارد؟
قطعاً بله. اضافهوزن حتی به مقدار ۵ کیلوگرم میتواند فشار روی مفصل زانو را تا ۲۰٪ افزایش دهد. کاهش وزن، فشار و اصطکاک مفصل را کاهش میدهد و باعث بهبود حرکت نرم زانو میشود.
۸. در طب سنتی چه عواملی باعث صدا دادن زانو میشود؟
از دیدگاه حکیم خیراندیش و طب ایرانی، غلبهی سردی و رطوبت (بلغم) در مفصل علت اصلی است. مصرف زیاد لبنیات سرد، دوغ، ترشی و غذاهای صنعتی میتواند باعث خشکی و صدای زانو شود.
۹. چند هفته بعد از شروع درمان خانگی میتوان انتظار بهبود داشت؟
در صورت انجام منظم تمرینها، ماساژ و رعایت تغذیه، معمولاً پس از ۳ تا ۶ هفته صداهای زانو کمتر و حرکات مفصل نرمتر میشوند.
۱۰. آیا صدا دادن زانو در سنین پایین هم طبیعی است؟
در نوجوانان و جوانان فعال، معمولاً طبیعی است و بهدلیل رشد استخوان یا ضعف موقتی عضلات رخ میدهد. اگر با درد یا قفل شدن زانو همراه باشد، باید بررسی شود.
جمعبندی کوتاه
درمان خانگی صدا دادن زانو معمولاً شامل ترکیبی از گرما، ورزش منظم، تغذیهی مناسب و ماساژ با روغنهای گرم است.
در صورت ادامهی صدا یا همراهی با درد، مراجعه به پزشک ضروری است. برای درمان خانگی مطمئنتر، استفاده از زانوبند زاپیامکس با فناوری UIC میتواند گزینهای علمی و بدون عارضه باشد.
این مطلب با همراهی تیم پزشکان محتوای فستطب تهیه شده؛ تیمی که سالها در حوزه ارتوپدی، زانو درد و کمر درد فعالیت تخصصی دارد. هدف ما رساندن اطلاعات معتبر و دقیق به شماست تا درد را بهتر بشناسید و مسیر درمان را آگاهانهتر دنبال کنید. اما هیچ محتوایی حتی همین متن—جایگزین معاینه بالینی نیست. لطفاً برای هرگونه تصمیم درمانی، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید و از خوددرمانی پرهیز کنید.
