درد سیاتیک از آزار دهنده‌ترین دردهایی است که ممکن است افراد با سنین مختلف را درگیر کرده و زندگی روزمره آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. درد سیا تیک در واقع درد ناشی از تحریک عصب سیاتیک در بدن است که گستره‌ای به وسعت کمر، باسن، ران و ساق پا دارد. دردهای سیاتیکی به طور معمول در یک طرف از بدن بیشتر نمود می‌یابند. درد Sciatica در بسیاری از موارد با تغییر سبک زندگی و بهره‌مندی از روش‌های ساده معالجه قابل درمان است.

تحریک عصب Sciatica در افراد مختلف دارای علائم گوناگونی است که هر یک به نحوی باعث آزار یا محدود شدن دامنه حرکتی فرد می‌شود‌. در این مقاله از فست طب قصد داریم علاوه بر معرفی عصب سیاتیک و درد ناشی از تحریک آن، علائم ایجاد آسیب در این عصب را بررسی نموده و در کنار ارائه توضیحاتی درباره علل بروز درد سیاتیک، شما را با بهترین و موثرترین روش‌های درمانی برای کنترل و تسکین درد سیا تیک آشنا کنیم.

سیاتیک چیست و چه علائمی دارد؟

در پاسخ به سوال کلیدی “سیاتیک چیست؟” باید توضیح داد که Sciatica بزرگ‌ترین عصب در بدن انسان است. برای افرادی که از درد رگ سیاتیک شکایت دارند باید توضیح داد که به کار بردن کلمه رگ برای سیاتیک نادرست است. زیرا Sciatica یک رگ نیست بلکه یک عصب است که انتقال پیام‌های عصبی را برعهده دارد. این عصب از نخاع به سوی لگن امتداد یافته و به سمت هر دو پا منشعب می‌شود. آسیب دیدن یا تحریک عصب سیاتیک منجر به ایجاد علائمی نظیر درد، بی‌حسی، گزگز و سوزن سوزن شدن در ناحیه کمر، گردن و پاها خواهد شد.

عصب سیاتیک از باسن و پشت ران به زانوها می‌رسد. Sciatica در ناحیه زانو به دو سو منشعب می‌شود؛ تی‌بال و پرونئال. انواع عصب پرونئال، عصب پرونئال سطحی و پرونئال عمقی هستند‌. بسیاری از افراد درد در یک طرف بدن را به تحریک یا آسیب عصب سیاتیک نسبت می‌دهند و با مطرح کردن این سوال متداول که ” رگ سیاتیک کجاست؟” سعی در یافتن منشا مشکل دارند. باید توجه داشت که عصب سیاتیک در هر دو طرف بدن از کمر تا پشت ساق پا امتداد یافته است. تحریک عصب سیاتیک ممکن است نشانه‌های کمر درد و ناراحتی را در یک قسمت از بدن نسبت به دیگر قسمت آن پررنگ‌تر و برجسته‌تر نشان دهد.

علل بروز درد سیاتیک چیست؟

ایجاد آسیب در عصب سیاتیک تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد. دلایلی که به تحریک عصب سیاتیک در افراد منجر می‌شوند، علائم مختلفی را ایجاد کرده و با نشانه‌های گوناگونی پدیدار می‌شوند. در این قسمت به مهم‌ترین دلایل بروز دردهای سیاتیکی اشاره کرده و آن‌ها را توضیح می‌دهیم.

۱. تنگی کانال نخاعی از مهم‌ترین علت‌های بروز درد سیا تیک

تنگی غیر عادی کانال تحتانی نخاع، از مهم‌ترین دلایل ابتلا به دردهای سیاتیکی و آسیب در عصب سیاتیک محسوب می‌شود. وقتی کانال نخاع به شکل غیر طبیعی تنگی و باریک شود، به نخاع و ریشه‌های عصب Sciatica فشار بیشتر تحمیل می‌شود. محدود شدن فضا و افزایش فشار به عصب با ایجاد درد‌های آزار دهنده در ناحیه کمر و پاها همراه می‌شود. این دردها ممکن است تکرار شونده و پیش رونده باشند و به مروز زمان بخش‌های بیشتری را درگیر کنند‌.

۲. بیرون زدگی یا فتق دیسک‌ها؛ یکی رایج‌‎ترین علل درد کمر

ستون فقرات به عنوان بخش اصلی سیستم حرکتی وظیفه استوار نگه داشتن بدن را داشته و امکان ایجاد حرکت در قسمت‌های مختلف را فراهم می‌کند. مهره‌ها و استخوان‌های ستون فقران به واسطه دیسک‌ها از هم جدا می‌شوند. دیسک‌ها در حم ضربه گیر عمل کرده و مانع از اصطکاک استخوان‌ها بر روی هم و در نتیجه فرسایش آن‌ها خواهند شد. بنابراین به واسطه وجود دیسک‌ها، ستون فقرات انعطاف پذیری خود را حفظ می‌کند.

با ایجاد آسیب در دیسک‌ها که منجر به بیرون زدگی یا پارگی آن‌ها می‌شود، امکان تحریک و اعمال فشار بر عصب سیاتیک وجود دارد. فشرده شدن عصب سیاتیک درد و ناراحتی را به دنبال داشته و علائمی نظیر بی‌حسی و ضعف پدید می‌آورد. بنابراین بیرون زدگی دیسک از مهم ‌ترین دلایل درد سیاتیک محسوب می‌شود.

۳. سندرم Piriformis از دلایل درد سیاتیک

افراد مبتلا به سندرم Piriformis  که نوعی اختلال عضلانی محسوب می‌شود، دارای عضلاتی گلابی شکل هستند. ماهیچه‌های این افراد به شکل غیر ارادی منقبض یا سفت شده و در نتیجه موجب تحریک عصب Sciatica خواهد شد.

درد سیا تیک کمر در بسیاری از موارد به دلیل اعمال فشار عضله‌های گلابی شکل است. وقتی اتصال قسمت تحتانی ستون فقرات به استخوان ران باعث ایجاد فشار در عصب سیاتیک شود، علائم درد نمودار خواهد شد. با نشستن به مدت طولانی و ایجاد ضربه در نتیجه سقوط یا تصادف، نشانه‌های مربوط به سندرم Piriformis  تشدید می‌شود.

۴. اسپوندیلولیستیز Spondylolisthesis؛ یک بیماری خاص و موثر بر ستون مهره‌ها 

اسپوندیلولیستیز از دیگر دلایل بروز دردهای سیاتیکی نحسوب می‌شود. وقتی مهره‌ای به سوی مهره دیگر امتداد ‌یابد، استخوان نخاعی نیز گسترش یافته و این حرکت پیش رونده سبب ایجاد آسیب در عصب سیاتیک خواهد شد. در برخی موارد سیاتیک کمر نتیجه ایجاد این عارضه بوده و با دردهای تشدید شونده و تکرار شونده همراه است.

۵. افزایش سن و درد سیاتیک؛ رابطه قوی بین پیری و دردهای عصبی و مفصلی

بالا رفتن سن به طور طبیعی منجر به کاهش توانایی حرکتی افراد در نتیجه تحلیل و ایجاد آسیب در ستون فقرات، استخوان‌ها، مفاصل، ماهیچه‌ها و … می‌شود. فرسوده شدن دیسک‌ها و غصروف‌ها به مرور زمان، سطح فشارهای ایجاد شده در عصب Sciatica را افزایش می‌‌دهد. به همین دلیل نشانه‌های مربوط به عارضه‌هایی نظیر آرتروز، آرتریت روماتوئید، بیرون زدگی دیسک، تحریک و آسیب عصب سیاتیک و … در افراد سالخورده بیشتر از سایرین مشاهده می‌شود.

۶. اضافه وزن از عوامل مهم در ایجاد درد سیاتیک

افزایش وزن با اعمال فشار بر اجزای مختلف سیستم حرکتی سبب درد و ناراحتی خواهد شد. وزن بالای بدن فشار بر عصب سیاتیک را افزایش داده و دردهای ناحیه کمر و پاها را بیشتر می‌کند. افراد مبتلا به درد Sciatica به موازات استفاده از روش‌های درمانی مختلف برای کنترل درد سیاتیک باید نسبت به کاهش وزن و تناسب اندام توجه نشان دهند‌.

علاوه بر دلایل ذکر شده، موقعیت بدن، سبک زندگی، نوع فعالیت‌های روزانه و … نیز بر سلامت سیستم حرکتی و عصب سیا تیک اثر دارند. مثلا افرادی که به اقتضای شرایط شغلی ناگزیر به نشستن‌ها یا ایستادن‌های بلند مدت هستند، برای مدت طولانی رانندگی می‌کنند یا اجسام سنگین را جابجا می‌‌کنند همواره در معرض خطر تحریک عصب سیاتیک و آسیب به این ناحیه قرار دارند.

علاوه بر این، موقعیت ایستادن، نشستن و راه رفتن نیز اثرات قابل توجهی بر سلامت ماهیچه‌ها، غضروف‌ها و اعصاب حرکتی دارد. بنابراین لازم است با تصحیح سبک زندگی، از فعالیت‌های جسمانی سنگین‌تر از توان بدن پرهیز شده و اقدامات احتیاطی جهت حفظ سلامت بدن رعایت شود.

علائم سیاتیک کدامند؟ آیا همه این نوع علائم را تجربه می‌کنند؟

تحریک یا آسیب عصب سیاتیک معمولا با نشانه‌های خاص و معینی همراه است اما افراد مبتلا به این عارضه ممکن است تنها چند مورد از علائم مرتبط با آسیب سیاتیک را تجربه کنند‌. اعمال فشار بر عصب سیا تیک غالبا با نشانه‌هایی مبتنی بر درد و ضعف همراه است. با این وجود شدت درد و ناراحتی با توجه به میزان آسیب در افراد متفاوت خواهد بود.

درد، ضعف، بی‌حسی، سوزش و گزگز جزء اصلی‌ترین نشانه‌های تحریک عصب سیاتیک هستند و در صورت بی‌توجهی به روند درمان، ممکن است منجر به ایجاد سایر اختلالات و محدودیت گسترده در حرکت و تحرک شود. مهم‌ترین و اصلی‌ترین نشانه‌های مربوط به تحریک یا آسیب عصب‌ Sciatica شامل موارد زیر است:

• کمر درد
• دردی که ممکن است با تحرک شدت یابد
• بی‌حسی ضعف و سوزش در ناحیه پا
• سوزن سوزن شدن یا گزگز پاها و انگشت‌ها
• از دست دادن احساس و حرکت در پاها (در موارد شدیدتر)
• عدم توانایی کنترل مثانه و روده در اثر ایجاد آسیب شدید در عصب سیاتیک
• درد شدید در ناحیه کمر و طول عصب Sciatica
• درد در طول پا و پاشنه، کف پا، زانو یا باسن
• احساس سوزش، سوختگی یا درد در طول عصب Sciatica
• ضعیف شدن عضلات پا، باسن و پاشنه
• احساس غیرطبیعی همانند خزش یا احساس الکتریکی در پا و پاشنه

این موارد از مهم‌ترین علائمی هستند که افراد مبتلا به سیاتیک تجربه می‌کنند. البته باید اشاره کنیم که میزان و نوع هر کدام زا یان علائم در افراد مختلف متفاوت است.

بهترین راه‌های تشخیص درد سیا تیک؛ از معاینه فیزیکی تا MRI

برای تشخیص آسیب به عصب Sciatica یا تحریک آن از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

• رادیوگرافی: این دستگاه از تصاویر پرتو ایکس استفاده میکند تا ساختارهای استخوانی و مفصلی را به تصویر کشیده و علت آسیب عصب سیاتیک را مشخص کند.
• تجزیه و تحلیل کامپیوتری تصویر (CT Scan): این دستگاه از ترکیبی از اشعه ایکس و کامپیوتر برای تولید تصاویر از ساختارهای بدن استفاده می‌کند. با استفاده از سیتی اسکن می‌توان علائم آسیب عصب Sciatica مانند ترک خوردگی دیسک فضای بین مهره‌ها و ضخامت فشار بر روی عصب را تشخیص داد.
• تصویر رزونانس مغناطیسی (MRI): این دستگاه از میدان مغناطیس و امواج رادیویی استفاده می‌کند تا تصاویر مناسبی از عصب سیاتیک تهیه کنید. MRI برای تشخیص مشکلات مربوط به بافت‌های نرم مانند عضلات، لیگامان‌ها و ریشه های عصبی مناسب است.
• الکترومیوگرافی (EMG): در واقع، EMG از طریق اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی عضلات، قدرت و کیفیت انتقال پیام‌های عصبی را ارزیابی می‌گند. این دستگاه می‌تواند به شناسایی آسیب در عصب Sciatica کمک کند و نشان دهنده ایجاد فشار، التهاب و خراش‌ها در مسیر عصب سیاتیک باشد.

در هر صورت، چنانچه مشکوک به وجود آسیب در عصب Sciatica هستید، بهتر است با پزشک متخصص خود مشاوره کنید تا روند تشخیص و درمان به واسطه استفاده از دستگاه‌های تشخیصی و روش‌‌های درمانی با سرعت بالاتر انجام شود.

درمان سیاتیک ؛ هر آنچه که باید بدانید

درمان سیاتیک به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد. انتخاب و تعیین نوع روش درمانی به شدت درد و موقعیت بیمار وابسته است. درمان سیاتیک معمولا با هدف کاهش شدت درد و کمک‌ به رفع محدودیت‌های فرد برای حرکت و تحرک صورت می‌گیرد. پس از تشخیص عارضه و مشاهده علائم ‌مبتنی بر ایجاد آسیب در عصب سیا تیک، روش درمانی کارآمد برای تسکین درد و کاهش نشانه‌های بیماری از جانب پزشک متخصص معرفی خواهد شد.

این راهکارهای درمانی تاثیر بسزایی در کاهش نشانه‌های درد و ناراحتی خواهند داشت. توجه داشته باشید که استراحت و کاهش میزان فعالیت‌های فیزیکی از نخستین توصیه‌های درمانی برای التیام درد عصب Sciatica محسوب می‌شود. با این وجود عدم تحرک به میزان مناسب و استراحت مطلق نیز تاثیر مثبتی در کاهش درده و کمرنگ شدن نشانه‌های Sciatica ندارد‌. لذا لازم است با توجه به دستورالعمل‌های پزشک‌ معالج وارد عمل شده و اقدامات لازم را در دستور کار قرار داد. در این بخش به معرفی و توضیح بهترین روش‌های درمانی جهت بهبود درد سیاتیک می‌پردازیم.

۱. استفاده از داروهای مختلف برای درمان سیاتیک

برای تسکین و درمان درد و ناراحتی ناشی از تحریک عصب سیاتیک غالبا از داروهای غیر استروئیدی و شل کننده‌های عضلانی استفاده می‌شود. این داروها شامل موارد زیر هستند:

۲. داروهای غیر استروئیدی سیاتیک؛ تسکین درد و رفع التهاب

تجویز این داروها به منظور کاهش تورم و التهاب صورت می‌گیرد. مصرف این داروها تاثیر بسزایی در کاهش درد و احساس آرامش در بیمار می‌شود. آرامبخش‌های ضد التهاب و غیر استروئیدی (NSAID) مثل آسپرین، ناپروکسن، ایبوپروفن تز موثرترین و بهترین داروها برای تسکین درد سیاتسک محسوب می‌شوند.

صرف نظر از این که از درد سیاتیک پا یا کمر رنج می‌برید، استفاده از این داروها در یک دوره معین به بهبود شرایط شما کمک خواهد کرد. با توجه به این که مصرف بی‌رویه و کنترل نشده داروها منجر به گسترش بیماری یا ایجاد اختلال جدید می‌شود، لازم است حتما بعد از مشورت با پزشک به مصرف داروها بپردازید.

۳. شل کننده‌های عضلانی؛ داروهایی مناسب برای تسکین درد سیاتیک

درمان سیاتیک معمولا با مداخلات غیر جراحی صورت می‌گیرد. یکی از گزینه‌های درمانی برای کاهش درد و التهاب در Sciatica، مصرف داروهای شل کننده عضلات است. این داروها عمدتا باعث آرامش و شل شدن عضلات می‌شوند و در نتیجه مصرف آن‌ها کاهش درد و تسکین درد بیمار را به همراه دارد. کاریزوپودین یک آنتی‌استامین است که به عنوان شل کننده عضلات عمل کرده و شرایط تسکین درد Sciatica را فراهم می‌کند.

بنزودیازپین‌ها نیز به عنوان داروهای ضد اضطراب و آرامبخش شناخته شده‌اند، اما می‌توانن  به عنوان داروهای شل کننده عضلات در درمان Sciatica نیز مورد استفاده قرار گیرند. آمیتریپتیلین به عنوان یک آنتی‌دپرسانت علاوه بر درمان افسردگی، به عنوان داروی شل کننده عضلات در تسکین درد سیاتیک موثر است.

داروهای شل کننده عضلات مثل متوکاربامول باکلوفن و تیزانیدین سطح فشار عضلات بر عصب Sciatica را کم کرده و از شدت درد و ناراحتی می‌کاهند.توجه داشته باشید که لازم است قبل از مصرف هر دارویی برای درمان درد سیاتیک، با پزشک خود مشورت کنید. زیرا هر دارویی ممکن است عوارض جانبی داشته باشد و به دلیا تداخل با سایر داروها سبب بروز مشکلات گوناگون شود.

۴. آرامبخش‌ها موثر بر درد و علائم Sciatica

اگر استفاده از داروهای غیر استروئیدی  و شل کننده‌های عضلانی در تسکین درد سیاتیک موثر عمل نکرده و بیمار همچنان از علائم درد کمر، علائم سیاتیک پای راست و … شکایت داشته باشد ممکن است پزشک از آرامبخش‌های قوی یا ضد تشنج‌هایی مانند گاباپنتین و پرگابالین که در انتقال درد کمتر به نخاع نقش دارند استفاده نماید. مصرف داروهای گفته شده باید تحت نظر پزشک صورت گیرد. مصرف خودسرانه این داروها با هدف کاهش انتقال درد در بسیاری از موارد با بروز عوارضی مانند فلج بیمار همراه است.

۵. تزریق آمپول برای درمان سیاتیک؛ روشی کمتر تهاجمی

تزریق کورتیکواستروئید‌ها در اطراف ریشه عصبی التهاب و درد اعصاب تحریک شده را کاهش می‌دهد. با این وجود باید توجه داشت که کورتون‌ها عوارض جانبی زیادی دارند. بنابراین لازم است از تزریق پشت سر هم این آمپول‌ها در مدت زمان طولانی اجتناب کنید.

۶. استفاده از پماد برای تسکین درد سیاتیک؛ داروهای موضعی با عوارض حداقلی

پمادهای موضعی مانند متیل سالیسیلات، منتول، سالاسیلات ترولامین، کپسایسین و کانابیدیل (CBD) در تسکین درد ناشی از تحریک و آسیب عصب Sciatica بسیار موثر هستند.

۷. فیزیوتراپی و درمان سیاتیک؛ موثرترین روش برای رفع علائم

فیزیوتراپی یک روش غیردارویی و موثر برای درمان درد سیا تیک است. در روند فیزیوتراپی از تکنیک‌هایی مثل تمرینات توانبخشی نظیر استرچینگ و تقویت عضلات، ماساژ، تمرینات تعادل و کوارتز هیبریشن و … استفاده می‌شود. فیزیوتراپیست به واسطه تمریناتی که برای بیمار معین می‌کند، سعی در کاهش نشانه‌های درد داشته و به قوی‌تر شدن عضلات و ماهیچه‌ها کمک می‌کند.

۸. جراحی آخرین راه حل درمان سیاتیک

چنانچه روش‌های غیر دارویی برای بهبود و کنترل درد Sciatica موثر نباشند، از روش‌های جراحی سیاتیک برای تسکین درد و از بین رفتن علائم بیماری استفاده می‌شود.‌ انواع روش‌های جراحی Sciatica به شرح زیر هستند:

• سیاتیکوتومی: در این روش، عصب Sciatica بریده یا برداشته می‌شود. این روش برای تسکین درد شدید سیاتیک مورد استفاده است. عوارض این روش ممکن است شامل تغییرات در حساسیت و عملکرد استخوان‌ها و عضلات باشد.
• لمبکتومی یا لامینکتومی: در این روش، قسمتی از استخوان کمر را جدا می‌کنند تا به فضای داخلی کمر و دیسک فشرده ‌شده دسترسی داشته باشند. بعضی از بازسازی‌های ایجاد شده در این روش شامل عملکرد ضعیف مچ پا و عضلات پا هستند.
• میکرودیسککتومی: در این روش، بخشی از دیسک فشرده ‌شده که باعث ایجاد فشار روی عصب سیاتیک شده است برداشته می‌شود.
• فیوژن برشی: در این روش، به هم پیوستن دو استخوان در کمر با استفاده از میله‌ها، پیچ.ها و میخ‌ها انجام می‌شود. از این جراحی عمدتا برای درمان اختلالات ستون فقرات استفاده می‌شود.

نکته: قبل از تصمیم‌گیری درباره جراحی، با پزشک خود درباره مزایا و معاسب هر گزینه مشورت کنید. روش‌های درمانی دیگری مانند فیزیوتراپی، تغییر در رژیم غذایی و مصرف داروهای ضد التهابی می‌توانند قبل از جراحی مورد استفاده قرار گیرند.

نتیجه گیری این مطلب

درد سیاتیک از عوامل مختلفی منشا گرفته و سبب بروز درد، بی‌حسی، سوزش و گزگز در نواحی کمر، باسن و پاها می‌شود. در این مقاله راهنمای جامع معرفی درد sciatica، علائم، علل و درمان آن به شما معرفی شد. همانطور که گفته شد برای پیشگیری و درمان درد سیا تیک لازم است به تغییر سبک زندگی توجه نشان داده و از عوامل خطر بپرهیزید. در صورت مشاهده درد‌های مداوم و پیش رونده یا محدود شدن دامنه حرکتی لازم است به پزشک مراجعه کنید تا نشانه‌های مبتنی بر ابتلا یا عدم ابتلا به آسیب سیاتیکی به طور دقیق بررسی شود‌.

سوالات متداول کاربران در مورد Sciatica

۱. اگر سیاتیک را درمان نکنیم چه می‌شود؟

چنانچه درمان Sciatica به تعویق بیفتد، می‌تواند آسیب‌های جدی به کمر و پا وارد کند تا حدی که دیگر درمان دارویی پاسخگو نباشد.

۲. آیا می‌توان در خانه سیاتیک را درمان کرد؟

چنانچه آسیب وارد شده آنقدر زیاد نباشد، می‌توان به کمک دارو درمانی، تغییر سبک زندگی و ورزش‌های مفید Sciatica را در خانه درمان کرد.

۳. برای درمان سیاتیک به کدام دکتر برویم؟

برای درمان Sciatica باید به دکتر و متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.