بیماری دژنراتیو دیسک به نازک شدن دیسک بین مهره‌ها در ستون فقرات می‌گویند. با افزایش سن، آب بدن کم می‌شود. شاید این نکته که آب بدن کم می شود، را می‌دانستید. اما آیا توجه کرده بودید که با افزایش سن حتی آب درون دیسک بین مهره‌ها نیز کم می شود و همین امر سبب درد در ناحیه ستون فقرات خواهد شد.

افزایش سن روی دیسک بین مهره‌ای تاثیر می‌گذارد و سبب بیماری‌های مختلفی مانند، دژنرانتیو دیسک، کمردرد و گردن درد و سایر بیماری‌های ستون فقرات می‌شود. چه چیزی در مورد بیماری دژنراتیو دیسک می‌دانید؟ در این مقاله به طور کامل به تغییرات دژنراتیو ستون فقرات پرداخته‌ایم. به طور کلی در این مقاله از سایت فست طب برای شما از علائم، علت، تشخیص و درمان بیماری صحبت کرده ایم. با ما همراه باشید.

بیماری دژنرانتو دیسک چیست؟

قبل از اینکه به تعریف بیماری دیسک دژنراتیو بپردازیم، بهتر است به این سوال که دژنراتیو چیست؟ پاسخ دهیم. دژنراتیو بیماری است که سبب فرسایش و تغییر شکل اندام و بافت‌ها می‌شود. اما در حالت کلی واژه دژنراتیو به معنی فرسودگی است. بیماری دژنراتیو دیسک (Degenerative disc disease ) یا DDD به دلیل پیری ایجاد می‌شود. زیرا یکی از اثرات رایج پیری، روی ستون فقرات به خصوص روی دیسک‌های بین مهره‌ای است. با افزایش سن، دیسک‌ها که حاوی ۹۰ درصد آب هستند، آب خود را از دست داده و نازک‌تر می‌شود. با نازک‌تر شدن دیسک‌ها، استحکام آن‌ها کمترشده و در نتیجه تغییر شکل می‌دهند.

برای اینکه درک بیشتری در مورد بیماری دژنراتیو دیسک کمر داشته باشید، بهتر است ابتدا با نقش و ساختار دیسک بین مهره‌ای آشنا شوید. دیسک‌ها بالشتک‌های لاستیکی بین مهره‌ای ستون فقرات هستند که به عنوان ضربه گیر عمل می‌کنند. دیسک‌ها به شما کمک می‌کنند تا راحت‌تر حرکت کنید، خم شوید و بپیچید. دیسک‌های ستون فقرات به مرور زمان تحلیل می‌روند که این‌بخش طبیعی از روند پیری است. زمانی که دیسک‌ها از بین می‌روند، مهره‌ها به همدیگر نزدیک‌شده و با هم تماس پیدا می‌کنند، این تماس سبب درد و سایر مشکلات مانند موارد زیر می‌شود:

1. اسکولیوز: انحنا در ستون فقرات
2. فتق دیسک: بیرون زدگی یا پارگی شدگی دیسک
3. تنگی ستون فقرات: تنگ شدن فضای اطراف ستون فقرات و فشار آوردن به کانال نخاعی
4. اسپوندیلولیستزیز: لغزندگی مهره ها – حرکت مهره‌ها به داخل یا خارج از محل قرار گیری خود

هر دیسک بین مهره‌ای شامل دو قسمت است،‌ بخش مرکزی و ‌بخش بیرونی.

• بخش مرکزی یا هسته دیسک نرم و آبدار است. هسته از ۹۰ درصد آب، و ۱۰ درصد کلاژن و گیلکوپروتئین ساخته شده‌است.
• بخش محیطی، هسته دیسک را احاطه می‌کند. این قسمت را حلقه فیبری یا آنولوس فیبروزوس می‌گویند.

خاصیت ارتجاعی دیسک بین مهر‌ای بستگی به میزان آب موجود در هسته مرکزی و همچنین سالم بودن ‌بخش محیطی دارد.

علت بیماری دژنراتیو دیسک چیست؟

بیماری دژنراتیو دیسک به دلایل زیر رخ می دهد:

1. افزایش سن
2. ژنتیک
3. سبک زندگی ناسالم

به صورت کلی دژنراتیو دیسک یک بیماری مرتبط با پیری است که به تدریج میزان انعطاف‌پذیری و قدرت دیسک‌ها از بین می‌برد. ژنتیک نیز تا حد زیادی خطر ابتلا به بیماری دژنراتیو دیسک را افزایش می‌دهد. اگر در خانواده شما فردی به این بیماری مبتلا باشد، شما نیز ممکن است مستعد ساییدگی و پارگی دیسک بین مهره‌ای، کمردرد و گردن درد یا بیماری دژنراتیو دیسک باشید.

سبک زندگی می‌تواند منجر به بیماری دیسک دژنراتیو شود. برای مثال سیگار کشیدن روی ساختار و عملکرد دیسک بین مهره‌ای تاثیر منفی می‌گذارد، زیرا سبب تخریب سریعتر دیسک‌ها می‌شود. سیگار کشیدن با کم کردن آب هسته دیسک، حالت اسفنجی دیسک را کم می‌کند. هر چقدر دیسک بین مهره‌ای، آب کمتری داشته باشد، در نتیجه زودتر فرسوده می‌شود. در اغلب موارد کم آبی منجر به آسیب‌های شدید شده که نیاز به درمان‌های تخصصی دارند. یکی از این درمان‌های تخصصی عمل جراحی است. اما هزینه عمل دیسک کمر ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ برای بسیاری از بیماران زیاد است.

علت تاثیرگذاری مستقیم افزایش سن بر مهره‌ها

درک علت بیماری دژنراتیو دیسک نسبتا راحت است، زیرا:

• افراد پیر می‌شوند.
• ساختار دیسک‌های آن‌ها تغییر می‌کند.
• در نتیجه مفاصل و استخوان‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
• در نهایت درد ایجاد می‌شود.

به عبارتی با شروع یک تغییر آناتومیکی در ساختار دیسک بین مهره‌ای، به تدریج تغییرات دیگری در ستون فقرات ایجاد می‌شود. این تغییرات در نهایت باعث دژنراتیو دیسک می‌شوند. به عبارتی:

• قبل از اینکه درد و سایر علایم بیماری دیسک دژنراتیو خود را بروز دهند، دیسک‌ها به مرور با افزایش سن در حال تغییر شکل هستند.
• بیماری دژنراتیو دیسک با تغییراتی در ساختار دیسک بین مهره‌ای شروع می‌شود، اما در نهایت روی سایر ‌بخش های ستون فقرات مانند مفاصل تاثیر می‌گذارد.
• با گذشت زمان بیشتر، ساختار کلاژن نیز تغییر می‌کند. همچنین مولکل‌های جذب کننده آب کم شده و در نهایت آب در داخل دیسک کاهش می‌یابد.
• تغییرات بالا منجر به کاهش توانایی حرکت دیسک می‌شود و انعطاف‌پذیری آن را کاهش می‌دهد.

همان طور که در بالا خواندید، یک سری از تغییرات، منجر به بروز تغییرات دیگری در ساختار ستون فقرات می‌شود که در نهایت درد را ایجاد می‌کند.

علائم بیماری دژنراتیو دیسک چیست؟

شایع‌ترین علائم بیماری دژنراتیو دیسک، درد گردن و کمر درد است. ممکن است دردی را تجربه کنید که:

• می‌آید و می‌رود و هر بار هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه دارد.
• منجر به بی‌حسی یا گزگز در بازوها یا پاها می‌شود.
• درد به پایین باسن و کمر انتشار می‌یابد.
• درد با نشستن، خم شدن یا بلند شدن بدتر می‌شود.

در مواردی آسیب در دیسک‌ها منجر به فشار یا التهاب در سیاتیک شده و دردی از کمر تا زانوها ایجاد می‌کند. علائم ممکن است در پای راست یا چپ ایجاد شود. به عنوان مثال علائم سیاتیک پای راست نشان دهنده درگیری سیاتیک قسمت راست است.

عوارض بیماری دژنراتیو روی ستون فقرات را می‌دانید؟

چگونه بیماری دژنراتیو دیسک روی ستون فقرات تاثیر می‌گذارد؟ بیماری دژنراتیو به صورت سلسه‌وار ساختار ستون فقرات را تغییر می‌دهد.

1. این بیماری ابتدا سبب نازک شدن دیسک بین مهره‌ها می‌شود.
2. سپس سبب تغییر حرکت مفصل و از بین رفتن غضروف می‌شود.
3. از بین رفتن غضروف منجر به حرکت بیش از حد مفاصل می‌شود.
4. برای پیشگیری از حرکت بیش از حد، خار استخوانی ایجاد می‌شود.
5. خار استخوانی سبب تنگی کانال نخاعی و درد می‌شود.

بیماری دژنراتیو سبب نازک شدن دیسک‌ها می‌شود. به عبارتی دژنراتیو دیسک سبب‌شده تا دیسک بین مهره‌ای ساختار اسفنجی خود را از دست‌داده و نازک شود. با نازک شدن دیسک، فضای بین مهره بالا و پایین کوچکتر شده و در نتیجه حرکت مفاصل فاست بین مهره‌ای دشوار می‌شود. هر یک از مهره‌های ستون فقرات دارای چهار مفصل فاست است. یک جفت از این مفاصل فاست به بالای مهره و یک جفت از آن‌ها به زیر مهره متصل است که سبب قفل شدن مهره‌ها به یکدیگر می‌شود. مفاصل فاست به حرکت و ثبات ستون فقرات کمک می‌کنند.

اگر دیسک نازک شود، فاصله بین مهره‌ها کم خواهد شود، از این رو حرکت مفاصل فاست نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد. با تغییر حرکت مفاصل، غضروف‌هایی که از این مفاصل محافظت می‌کنند، دچار ساییدگی‌شده از بین می روند. با از بین رفتن غضروف، مفاصل شل‌شده و و در نتیجه بیش از حد حرکت می کنند. یا به عبارتی دچار هایپرموبلییتی (hypermobility) شده‌اند. مفاصلی که غضروف آن‌ها از بین رفته است به اصلاح شل‌شده و بیش از حد حرکت دارند.

چگونه ستون فقرات مانع از حرکت بیش از حد یا هایپرموبیلیتی مفاصل بین مهره‌ای می‌شود؟

حرکت بیش از حد سبب تغییر‌ات دیگری در ستون فقرات می‌شود. ستون مهره‌ها سعی می‌کند با رشد عناصر کوچک استخوانی که خار استخوانی نام دارد، از حرکت زیاد جلوگیری کند. متاسفانه خارهای استخوانی سبب فشار به عصب‌شده و درد ایجاد می‌کنند. خارهای استخوانی همچنین فضای اعصاب نخاعی را تنگ می‌کنند که به این وضعیت، تنگی کانال نخاعی می‌گویند. البته توجه کنید که بیماری دژنراتیو دیسک در همه افراد سبب تنگی کانال نخاعی نمی‌شود.

چرا بیماری دیسک دژنراتیو L5-S1 رایج است؟

انتهای مهره‌های ستون فقرات از دو مهره L5-S1 تشکیل شده‌است. به این بخش مفصل لومبوساکرال می‌گویند. L5-SL ناحیه بین ستون فقرات کمری و ستون فقرات خاجی است که در قسمت تحتانی کمر قرار دارد. این مفصل هم قدرت و هم ثبات ‌بخش انتهایی ستون فقرات را تامین می‌کند و هم به چرخش قسمت فوقانی بدن در جهت‌های مختلف کمک می‌کند.

به دلیل اینکه این ‌بخش دامنه حرکت وسیعی دارد و نیروی زیادی را نیز متحمل می‌شود، در نتیجه در خطر آسیب بیشتری مانند جراحات یا ساییدگی فرسایشی است. اگر دیسک بین مهره‌ای L5-S1 تحلیل برود و فرسوده شود، آنگاه بیماری دیسک دژنراتیو رخ می‌دهد و درد در قسمت پایین کمر و یا پاها منتشر می‌شود.

علت اینکه پاها در بیماری دیسک دژنراتیو L5-S1 درد می‌گیرند این است که:

یک عصب از نخاع و از بین مهره‌های L5-S1 عبور کرده و به سمت دو پا می‌رود که به آن عصب سیاتیک می‌گویند. اگر مهره‌های L5-S1 دچار فتق شوند یا تحلیل بروند، درد در ساق پا بروز می کند که به آن درد سیاتیک می‌گویند. در مورد آرتروز کمر مطلب جامعی را تهیه کرده‌ایم، می‌توانید با خواندن آن اطلاعات جالبی را کسب کنید.

تشخیص بیماری دژنراتیو دیسک چگونه است؟

تشخیص دژنراتیو دیسک توسط سه مرحله زیر انجام می‌شود:

• سوال از بیمار در مورد نشانه‌ها و علائم
• معاینات فیزیکی
• آزمایش‌های پاراکلینیکی

برای تشخیص بیماری دژنراتیو دیسک، ابتدا در مورد علائم از شما سوال می‌شود. برای مثال:

• درد از چه زمانی شروع می‌شود؟
• کجا احساس درد می‌کنید؟
• چه فعالیت‌هایی بیشترین درد را ایجاد می‌کنند؟
• چه فعالیت‌هایی باعث کاهش درد می‌شود؟
• آیا آسیب یا تصادفی داشتید که منجر به درد شود؟
• آیا علائم دیگری مانند گزگز یا بی‌حسی دارید؟
• چقدر می‌توانید راه بروید؟

معاینه فیزیکی برای بررسی موارد زیر انجام می‌شود:

• عملکرد عصبی: برای بررسی عملکرد اعصاب، از تست چکش رفلکس استفاده می‌شود. واکنش ضعیف به این تست نشان دهنده آسیب به اعصاب است.
• میزان درد: پزشک نواحی مختلفی از کمر را لمس یا فشار می‌دهد تا میزان سطح درد شما را اندازه گیری کند.
• قدرت عضلات: ضعف یا کوچک شدن عضلات که به آن آتروفی می‌گویند نیز می‌تواند نشانه آسیب عصبی یا دیسک نازک‌شده باشد.

همچنین برای تشخیص دقیقتر این بیماری نیاز به تصویربرداری مانند رادیولوژی، سی تی اسکن یا MRI است.

آیا درمان بیماری دژنراتیو دیسک امکان پذیر است؟

بیماری دژنراتیو دیسک یک بیماری پیشرونده است که قابل درمان نیست. اما به دلیل درد و عوارضی که ایجاد می کند به تسکین علائم نیاز دارد. به کمک تغییر سبک زندگی و انجام برخی از روش‌ها می‌توان روند آن را کندتر کرد. در زیر برخی از روش‌های درمانی بیماری دژنراتیو دیسک را ارائه کرده‌ایم:

1. فیزیوتراپی: تمرینات تقویتی و کششی می‌تواند سبب کاهش درد در نواحی کمر یا گردن شود.
2. داروی‌های ضدالتهابی استروئیدی
3. داروهای شل کننده عضلات
4. تزریق دارو در نزدیکی اعصاب در ناحیه ستون فقرات برای کاهش التهاب و درد
5. نوروتومی با فرکانس رادیویی: استفاده از جریان الکتریکی برای سوزندان اعصاب حسی و جلوگیری از رسیدن سینگال درد به مغز

آنچه شما در مورد بیماری دژنراتیو دیسک خواندید

در این مقاله به تغییرات دژنراتیو ستون فقرات اشاره کردیم و بیان کردیم که علائم بیماری دژنراتیو دیسک زمانی رخ می‌دهد که دیسک بین مهره‌ای نازک شده‌است. این عارضه بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود. به صورت معمول بعد از سن ۴۰ سالگی اکثر افراد دچار تغییرات دژنراتیو ستون فقرات می‌شوند. درمان مناسب برای این عارضه تسکین درد و برخورداری از سبک زندگی سالم است.

سوالات متداول در مورد دژنراتیو دیسک

۱. تغییرات دژنراتیو یعنی چه؟

دژنراتیو به معنی فرسودگی ناشی از گذشت زمان است. زمانی که سن افزایش می‌یابد، میزان آب دیسک بین مهره‌ای کم‌شده و در نتیجه حرکت مهره‌ها با مشکل مواجه می‌شود. در نهایت، این تغییرات منجر به درد و سایر علائم مانند سوزش، بی حسی، درد کمر و گردن و … می‌شود.

۲. بیماری دژنراتیو دیسک کمر یا گردن به چه علت ایجاد می‌شوند؟

بیماری دژنرانیو دیسک کمر یا گردن به دلیل تحلیل دیسک بین مهره‌های کمری و گردنی ایجاد می‌شود. عوامل خطر بیماری دژنراتیو دیسک کمر یا گردن مربوط به افزایش سن، سبک زندگی ناسالم و وراثت است.

۳. آیا تغییرات دژنراتیو دیسک قابل درمان است؟

بیماری دژنراتیو دیسک قابل درمان نیست. با این حال تغییر سبک زندگی مانند سیگار نکشیدن، کاهش استرس و کاهش فشار از روی ستون فقرات به کاهش علائم این بیماری کمک می‌کند.

۴. چگونه می‌توان از بدتر شدن بیماری دژنراتیو دیسک جلوگیری کرد؟

اگر به دنبال کاهش سرعت پیشرفت بیماری دژنراتیو دیسک هستید، بهتر است کمتر پشت کامپیوتر بنشیند، پیاده روی و تمرینات کششی انجام دهید، سالم غذا بخورید، فیزیوتراپی را فراموش نکنید و سبک زندگی سالمی را دنبال کنید.​