آیا تا به حال از خواب بیدار شده‌اید و با درد شدیدی در زانوی خود مواجه شده‌اید که حتی راه رفتن را برایتان دشوار کرده باشد؟ این اتفاق می‌تواند از عوامل مختلفی نشأت بگیرد، یکی از دلایل آن می‌تواند بیماری نقرس زانو باشد. در ادامه به بررسی دقیق‌تر این بیماری از جمله علت‌ها، علائم و درمان آن می‌پردازیم.
نقرس زانو چیست؟
نقرس زانو یک بیماری التهابی است که به دلیل افزایش اسید اوریک در خون به‌وجود می‌آید. اسید اوریک از جمله مواد زائد بدن است که از متابولیسم پروتئین حاصل می‌شود و توسط کلیه‌ها دفع می‌شود. زمانی که فرد بیش از اندازه پروتئین دریافت می‌کند، کلیه‌ها اسید اوریک را به درستی دفع نمی‌کنند، در نتیجه اضافی این ماده زائد به شکل بلورهای ریز در اطراف مفاصل و بافت‌های نرم مثل مفصل زانو رسوب می‌کند و باعث درد شدید، التهاب و تورم مفصل می‌شود. بیماری نقرس علاوه بر مفصل زانو، ممکن است قسمت‌های دیگر مثل انگشتان پا، مچ دست‌ها و آرنج‌ها را نیز درگیر کند.
احساس گرما، زانو ممکن است گرم‌تر از سایر بخش‌های بدن باشد
کاهش دامنه حرکتی، خم و راست کردن زانو دشوار می‌شود
علائم هشداردهنده که باید جدی بگیرید:
تکرار دوره‌ای درد
وجود توده‌های سفت زیر پوست
تشدید درد بعد از مصرف برخی غذاها مثل گوشت قرمز، نوشیدنی‌های الکی یا غذاهای دریایی
بروز مشکلات کلیوی مثل نارسایی کلیه یا سنگ کلیه
این علائم نشان‌دهنده افزایش زیاد سطح اسید اوریک در خون است که می‌تواند به نقرس مزمن منجر شود.
علائم نقرس در زنان
احتمال ابتلا به نقرس در زنان معمولا کمتر از مردان است. دلیل آن نیز وجود هورمون استروژن است که از تجمع اوره در خون جلوگیری می‌کند. اما با پا گذاشتن به دوران یائسگی و کاهش استروژن، خطر ابتلا به نقرس افزایش پیدا می‌کند. علائم نقرس در زنان شامل:
– درد
– التهاب
– تورم
– حساسیت به لمس
– محدودیت حرکت مفاصل می‌شود.
علائم نقرس در مردان
مردان معمولا بیشتر از زنان در معرض ابتلا به این بیماری هستند. دلیل آن نیز این است که مردان به طور طبیعی سطح اسید اوریک بالاتری در مقایسه با زنان دارند. علائم اصلی نقرس در مردان نیز به شرح زیر است:
– دردهای شدیدتر که به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند (شب‌ها یا صبح زود)
– تورم و قرمزی مفصل
– عدم توانایی برای حرکت دادن مفصل زانو
– درگیری چند مفصل به طور همزمان
– سفتی و تغییر شکل مفصل
– حساسیت به لمس
– تب
– محدودیت حرکتی
تفاوت‌های علائم نقرس در زنان و مردان
سن: مردان معمولا در سنین پایین‌تر (۳۰ تا ۵۰ سال) به نقرس مبتلا می‌شوند. در حالی که زنان اغلب بعد از یائسگی در معرض این بیماری قرار می‌گیرند.
شدت علائم: علادم نقرس معمولا در مردان به شکل شدیدتر ظاهر می‌شود. در حالی که زنان علائم خفیف‌تری را تجربه می‌کنند. علاوه بر این نقرس در مردان به سرعت پیشرفت می‌کند، اما روند پیشرفت بیماری در زنان به شکل تدریجی است.
مفاصل درگیر: بیشترین مفصلی که در مردان درگیر نقرس می‌شود شست پا است. در حالی که در زنان بیشتر مفاصل زانو، مچ پا و انگشتان دست درگیر هستند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
در شرایطی که علائم شما مثل درد و تورم زانو ادامه‌دار باشند، یا علائم به طور ناگهانی بروز کنند و مصرف داروهای مسکن مفید واقع نشوند. باید برای بررسی تخصصی به یک پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام و درمان به موقع نقرس می‌تواند از تشدید علائم جلوگیری و مانع از بروز آسیب‌های جدیتر شود.
روش‌های تشخیص نقرس زانو
پزشکان برای تشخیص این بیماری التهابی، در قدم اول به معاینه فیزیکی و بررسی سوابق بیمار می‌پردازند. در مرحله بعدی برای بررسی سطح اسید اوریک آزمایش خون را تجویز می‌کنند. البته لازم به ذکر است که نتیجه آزمایش خون به تنهایی برای تشخیص نقرس زانو کافی نیست. جرا که ممکن است شما به نقرس مبتلا باشید اما سطح اسید اوریک خون شما کاملا طبیعی و نرمال باشد. از این رو پزشکان برای تشخیص قطعی نقرس زانو آزمایش‌های دیگر را نیز تجویز می‌کنند از جمله:
تصویربرداری با اشعه ایکس
سونوگرافی (برای تشخیص بلورهای اسید اوریک در اطراف مفصل زانو)
نمونه‌برداری از مایع مفصلی (به منظور بررسی بلورهای اسید اوریک در زیر میکروسکوپ)
گزینه‌های درمان نقرس زانو
روش‌های مختلفی برای درمان نقرس زانو وجود دارد که همگی بر کاهش اسید اوریک خون و کنترل علائم این بیماری تمرکز دارند. اکثر پزشکان ترکیبی از دارودرمانی و تغییر سبک زندگی را به بیماران مبتلا به نقرس توصیه می‌کنند. همچنین در برخی موارد درمان‌های گیاهی نیز می‌توانند مؤثر باشند. در ادامه با بهترین گزینه‌های درمانی نقرس آشنا میشویم.
درمان دارویی
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
که جزو داروهای بدون نسخه هستند و به کاهش درد خیلی کمک می‌کنند. البته بهتر است از مصرف طولانی مدت این داروها خودداری کنید چرا که ممکن است با عوارضی مثل ناراحتی‌های گوارشی همراه باشند.
مثل ایبوپروفن،
سلکوکسیب،
ایندومتاسین
یا ناپروکسین،
کورتیکواستروئیدها
این داروها را هم به شکل تزریقی و هم خوراکی قابل استفاده هستند و باعث کاهش درد و التهاب می‌شوند. یکی از رایج‌ترین انواع این دارو پردنیزون است که علاوه بر نقرس، برای درمان آرتروز زانو نیز تجویز می‌شود.
کلشی سین
کلشی سین (colchicine) یکی دیگر از داروهای رایج برای پیشگیری و کاهش علائم نقرس است. این دارو هم به درمان التهاب و هم کاهش تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل کمک می‌کند. برای اثرگذاری بیشتر، بهتر است این دارو را به محض شروع اولین علائم مصرف کنید. این دارو ممکن است با عوارضی نیز همراه باشد مثل اسهال، درد شکم، آشفتگی معده، استفراغ و تضعیف سیستم ایمنی بدن.
تزریق کورتیزون
این دارو یک داروی استروئیدی ضد التهابی بسیار قوی است، که در شرایطی که نقرس از نوع حاد باشد و همچنین در مواردی که بیمار نتواند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مصرف کند، تجویز می‌شود. کورتیزون را می‌توان به شکل خوراکی نیز مصرف کرد اما شکل تزریقی آن تأثیر بیشتر و عوارض کمتری دارد.
داروهای افزایش‌دهنده دفع اسید اوریک (Uricosurics)
مثل داروهای لزینوراد و پروبنسید که به دفع اسید اوریک اضافی از بدن کمک می‌کنند. البته این داروها می توانند عوارضی مثل حالت تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، سردرد، درد لثه، سرگیجه، تکرر ادراری را ایجاد کنند.
تزریق پی آر پی
PRP نیز مانند کورتیزون اثر ضدالتهابی دارد اما میزان تأثیرگذاری آن در مقایسه با کورتیزون کمتر است. پزشکان اغلب تزریق پی آر پی زانو را در شرایطی که خطر تزریق کورتیزون زیاد باشد، توصیه می‌کنند.
تغییر سبک زندگی
کاهش وزن
وزن بالا باعث افزایش سطح اسید اوریک در خون می‌شود و خطر ابتلا به نقرس را بالا می‌برد. با نگه داشتن وزن در محدوده سالم علاوه بر کاهش اسید اوریک، فشار بر مفاصل زانوی شما نیز کاهش پیدا کرده و از تخریب و آسیب مفصل زانو جلوگیری می‌شود.
فعالیت بدنی
بیماری نقرس به مرور باعث آسیب مفصل زانو می‌شود و عملکرد و حرکت زانو را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل تقویت عضلات و بهبود انعطاف پذیری مفاصل اهمیت بسیار بالایی دارد. پزشکان با در نظر گرفتن شدت بیماری و میزان آسیب دیدگی مفصل زانو، بهترین تمرینات و حرکات ورزشی برای تقویت زانوی آسیب دیده را به بیماران توصیه می‌کنند. لازم به ذکر است که این تمرینات را باید در فاصله بین حملات بیماری انجام دهید و در حین بروز حملات بهتر است فقط استراحت کنید.
کاهش مصرف غذاهای حاوی پورین
پورین‌ها ترکیباتی هستند که در برخی مواد غذایی مثل گوشت قرمز، جگر و غذاهای دریایی وجود دارند، که بعد از مصرف در بدن به اسید اوریک تجزیه می‌شوند. کاهش مصرف این قبیل غذاها به کنترل بهتر علائم نقرس کمک می‌کند. علاوه بر این کاهش
اضافه کردن مواد غذایی مفید در رژیم غذایی
مصرف غذاهایی مثل لبنیات کم‌چرب، سبزیجات (اسفناج، مارچوبه)، میوه‌هایی مانند گیلاس، غلات کامل و مغزها به کاهش سطح اسید اوریک کمک می‌کنند و برای بیماران مبتلا به نقرس مفید هستند. همچنین افراد مبتلا به نقرس باید از مصرف غذاهای فراوری شده (سوسیس و کالباس) و کروبوهیدرات‌های تصفیه شده (نان سفید و ماکارونی) خودداری کنند.
محدودیت مصرف نوشیدنی‌های ناسالم
نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر، نوشیدنی‌های گازدار و یا حاوی الکل با افزایش سطح اسید اوریک در خون، باعث تشدید علائم نقرس می‌شوند. از این رو با کاهش مصرف این نوشیدنی‌های مضر می‌توان به بهبود علائم بیماری نقرس کمک کرد.
مصرف آب کافی
هیدراته نگه داشتن بدن می‌تواند از تعداد حملات نقرس جلوگیری می‌کند و باعث کاهش سطح اسید اوریک خون شود. از این رو به بیماران مبتلا به نقرس توصیه می‌شود که روزانه ۸ لیوان آب را مصرف کنند.
مدیریت استرس
استرس، به‌ویژه استرس مزمن، به طور غیرمستقیم بر نقرس زانو تأثیر می‌گذارد. به بیانی دیگر استرس با افزایش سطح هورمون کورتیزول می‌تواند به افزایش التهاب در بدن منجر شود. در نهایت این افزایش التهاب روی تشدید علائم نقرس، از جمله درد و تورم در مفصل زانو اثر می‌گذارد.
جراحی
در مواردی که درمان‌های دارویی و تغییرات سبک زندگی مؤثر نباشند یا آسیب مفصلی شدید باشد، پزشکان ممکن است جراحی را توصیه کنند. انواع جراحی‌های مورد استفاده در درمان نقرس زانو عبارتند از:
تخلیه مایع مفصلی (آرتروسنتز)
در شرایطی که التهاب و درد مفصل زیاد باشد، پزشک ممکن است برای کاهش سریع درد و التهاب، آرتروسنتز را توصیه کند. در این روش از یک سوزن نازک استفاده می‌کنند تا مایع اضافی و کریستال‌های اسید اوریک را از مفصل زانو خارج کنند.
برداشت توده‌های توفوس
توفوس‌ها توده‌های سختی هستند که از تجمع کریستال‌های اسید اوریک در بافت‌های نرم اطراف مفصل تشکیل می‌شوند. این توده‌ها می‌توانند باعث درد، التهاب و محدودیت حرکت شوند. در شرایطی که این توده‌ها بزرگ، دردناک یا عفونی شوند، پزشک این جراحی را توصیه می‌کند.
تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی)
در مواردی که نقرس باعث تخریب شدید مفصل زانو شده و درد و ناتوانی قابل توجهی ایجاد کرده باشد، تعویض مفصل زانو با یک پروتز مصنوعی بهترین راه برای تسکین درد و بهبود حرکت مفصل است.
اتخاذ هر یک از این روش‌ها به شدت بیماری و میزان آسیب مفصلی بستگی دارد.
سؤالات رایج
۱. آیا نقرس قابل درمان است؟
نقرس یک بیماری مزمن است که درمان قطعی ندارد. اما می‌توان با کمک دارو، تغییر سبک زندگی و در موارد شدیدتر با کمک جراحی تا حد زیادی علائم این بیماری را کنترل و از بروز حملات جلوگیری کرد.
۲. حمله نقرس چگونه است و چقدر زمان می‌برد؟
حملات نقرس به شکل درد، تورم، گرما، قرمزی و حساسیت به لمس بروز می‌کند. این حملات بیشتر در شب‌ها اتفاق می‌افتد و اغلب بین ۳ تا ۱۰ روز طول می‌کشد.
۳. آیا راهی برای پیشگیری از نقرس زانو وجود دارد؟
می‌توان با داشتن یک برنامه غذایی سالم، داشتن فعالیت بدنی، نگه داشتن وزن در محدوده سالم و همچنین کنترل استرس از بروز بیماری نقرس تا حد زیادی جلوگیری کرد.
