تنگی کانال نخاعی یک وضعیت پزشکی به حساب می‌آید که به دلیل باریک شدن مجرای توخالی که نخاع و اعصاب را در خود جای داده است، رخ می‌دهد. این باریک شدن، به نخاع و اعصاب فشار وارد کرده و منجر به بروز علائم و ناراحتی‌های مختلفی می‌شود. شایع‌ترین علت تنگی کانال نخاعی، تغییرات دژنراتیو مرتبط با افزایش سن، رشد خارهای استخوانی، ضخیم شدن رباط‌ها و فتق دیسک است. چنین تغییراتی به تدریج فضای داخل کانال نخاعی را کاهش داده و باعث فشردن شدن طناب نخاعی و اعصاب می‌شود. در این مطلب از فست طب، نگاهی به دلایل بروز این بیماری و همین طور درمان‌های آن، خواهیم داشت.

تنگی کانال نخاعی چیست؟ عارضه‌ای دردناک و خطرناک

تنگی کانال نخاعی به انگلیسی، Spinal Canal Stenosis، خوانده می‌شود. همان طور که اشاره کردیم تنگی کانال نخاعی، به دلایل مختلفی رخ داده و علائم آن نیز بسته به محل و شدت تنگی، متفاوت هستند. تشخیص تنگی کانال نخاعی معمولا، شامل ترکیبی از ارزیابی تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی، آزمایش‎‌های تصویربرداری (مانند ام آر آی، سی تی اسکن و …) و تست‌های عملکرد عصبی است. با استفاده از این روش‌های تشخیصی، میزان فشرده شدن مجرای نخاعی و همین طور تاثیر آن بر عملکرد عصبی، معلوم خواهد شد.

به علاوه دقت داشته باشید که این تنگی مجرا، ممکن است در بخش‌های مختلفی از کانال، اتفاق بیفتد. به طور مثال تنگی کانال نخاعی کمر، شیوع بیشتری دارد و در اکثر مواقع، بروز این مشکل بر اثر کهولت سن، رخ می‌دهد.

در مواردی که تنگی کانال خفیف و علائم بیمار محدود باشد با کمک تغییر سبک زندگی می‌توان بیماری را کنترل کرد. اما وقتی تنگی کانال شدید شود بهتر است از روش‌های درمانی مانند کمربند پلاتینر اصل آلمان استفاده کرد.

علت تنگی کانال نخاعی؛ از پیری تا فتق دیسک عامل تنگی و آسیب به کانال نخاعی

مطابق چیزی که در بالا هم دیدیم، تنگی کانال نخاع در درجه اول ناشی از تغییرات دژنراتیو در ستون فقرات است که به طور طبیعی با افزایش سن فرد رخ می‌دهد. با این حال، عوامل دیگری نیز وجود دارد که می‌توانند در ایجاد تنگی نخاعی نقش داشته باشند. در اینجا برخی از دلایل رایج را دنبال خواهیم کرد:

۱. دژنراسیون وابسته به سن

شایع‌ترین علت تنگی ستون فقرات، انحطاط طبیعی ستون فقرات است که با افزایش سن رخ می‌دهد. با افزایش سن فرد، دیسک‌های ستون فقرات (ساختارهای بالشتکی بین مهره‌ها)، ممکن است خشک، نازک و انعطاف‌پذیرتر شوند. علاوه بر این، استخوان‌ها و رباط‌های ستون فقرات، گاهی اوقات ضخیم شده و دچار خار استخوانی می‌شوند. این تغییرات می‌تواند کانال نخاعی را باریک کند و طناب نخاعی و اعصاب را تحت فشار قرار دهد.

۲.  فتق دیسک به کانال نخاع فشار می‌آورد

در صورتی که ستون فقرات، دچار دیسک یا بیرون‌زدگی شود، فشار مضاعف و مزمنی به کانال نخاعی وارد شده و این باعث فشردگی آن از شدت کم تا زیاد، می‌شود. در چنین مواردی درمان فتق دیسک و کمر درد، به رفع علت اصلی و برداشتن فشار از روی کانال نخاعی، کمک می‌کند.

۳. آسیب‌های ستون فقرات باعث فشار به نخاع می‌شوند

هر شکلی از آسیب جدی به ستون فقرات که موجب شکستگی یا دررفتگی و حتی تورم شود، ممکن است که کانال نخاعی را تحت فشار قرار داده و آن را باریک کند. از این روی اهمیت زیادی دارد که حتما از ستون فقرات خود مراقبت کرده و نسبت به آسیب‌های آن، حساس باشید.

۴. عوامل ژنتیکی در تنگی کانال نقش دارند

در برخی موارد، تنگی کانال نخاعی می‌تواند ارثی باشد. برخی از شرایط ژنتیکی، مانند آکندروپلازی (نوعی کوتولگی) یا یک اختلال کلاژنی به نام سندرم اهلرز-دانلوس، ممکن است افراد را مستعد ابتلا به تنگی نخاعی کند.

۵. تومورها یا رشد غیرطبیعی بافت

رشد غیرطبیعی بافت، مانند تومورها یا خارهای استخوانی، در برخی مواقع به کانال نخاعی برخورد کرده و باعث تنگی مجرا می‌شود. در نظر داشته باشید که این توده‌ها می‌توانند خوش‌خیم یا سرطانی باشند، اما به هر ترتیب فشاری که به کانال نخاعی وارد می‌کنند، در جای خود موثر خواهد بود.

۶. سایر شرایط

برخی شرایط پزشکی مانند آرتریت، عفونت‌های ستون فقرات، بیماری پاژه (اختلالی که رشد استخوان را تحت تاثیر قرار می‌دهد)، یا ضخیم شدن رباط‌های ستون فقرات (هیپرتروفی لیگامنتوم فلاووم)، نیز در ایجاد تنگی نخاعی نقش دارند.

به این نکته توجه داشته باشید که اگر چه افزایش سن، یکی از عوامل رایج تنگی نخاعی است، لزوما همه افراد دچار علائم باریک شدن قابل توجه کانال نخاعی نمی‌شوند.

علائم تنگی کانال نخاعی؛ بی حسی یا مکشل در راه رفتن نشانه خطر است

علائم تنگی نخاع بسته به محل و شدت تنگی کانال نخاعی، متفاوت خواهد بود. در اینجا برخی از علائم رایج مرتبط با تنگی کانال نخاعی آورده شده‌اند:

1. ۱. درد پشت یا گردن: درد مزمن در پشت یا گردن یکی از علائم شایع تنگی نخاع است. درد ممکن است مبهم یا تیز باشد و بسته به ناحیه آسیب دیده ستون فقرات، می‌تواند به بازوها، باسن یا پاها نیز سرایت کند.
2. بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن اندام: بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی ممکن است در اندام‌های خود (بازوها، دست ها، پاها یا پاها) بی‌حسی یا احساس سوزن سوزن شدن را تجربه کنند. این احساس ممکن است در طول یک مسیر عصبی خاص باشد که به عنوان توزیع پوستی شناخته می‌شود.
3. ضعف عضلانی: ضعف عضلانی، به ویژه در بازوها یا پاها، یکی از علائم تنگی کانال نخاع است. معمولا چنین ضعفی، میزان تعادل فرد را تحت تاثیر قرار داده و حتی ممکن است انجام فعالیت‌های طبیعی روزانه را برای او، مشکل کند.
4. مشکل در راه رفتن: بسیاری از افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی برای مدت طولانی در راه رفتن مشکل دارند. آن‌ها ممکن است گرفتگی پا و سنگینی خاصی را تجربه کنند. همین طور ایستادن طولانی مدت، این مشکل را بدتر خواهد کرد.
5. ۵. از دست دادن کنترل مثانه یا روده: در موارد نادر، تنگی شدید ستون فقرات، منجر به مشکلاتی در کنترل ادرار یا روده می‌شود. در صورت بروز این اتفاق، باید مراقبت و رسیدگی پزشکی زودهنگاهی، صورت بگیرد.

توجه به این نکته مهم است که علائم تنگی کانال نخاعی ممکن است بیایند و از بین بروند، از نظر شدت متفاوت باشند یا به مرور زمان بدتر شوند. اگر علائم نگران کننده‌ای را تجربه می‌کنید، بهتر است برای تشخیص دقیق و گزینه‌های درمانی مناسب با یک پزشک متخصص، مشورت داشته باشید.

درمان تنگی کانال نخاعی با راهکارهایی متناسب با شدت آسیب

یکی از روش‌های درمان تنگی کانال نخاعی، انتخاب جراحی است. اما خوشبختانه درمان‌های غیرتهاجمی دیگری نیز وجود دارند. هدف از روش‌های درمان غیرجراحی تنگی کانال نخاعی، مدیریت علائم، کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی است. در اینجا چند رویکرد رایج را می‌بینیم:

۱. کاهش وزن: یکی از اولین توصیه‌های پزشک، به افرادی که دچار این عارضه شده و در عین حال اضافه وزن دارند، کاهش وزن تدریجی است. با کاهش وزن، فشار روی ستون فقرات کمتر شده و خود به کاهش فشار روی مجرای نخاعی، منجر خواهد شد.

۲. فیزیوتراپی: فیزیوتراپی، موجب انعطاف‌پذیری بیشتر ستون فقرات، تقویت عضلات پشتیبان و افزایش وضعیت و ثبات کلی می‌شود. معمولا فیزیوتراپیست از تکنیک‌هایی مانند کشش، تمرینات با فشار کم، و تمرینات ثبات مرکزی برای تسکین و بهبود تحرک استفاده می‌کند.

۳. داروها: مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، به کاهش درد و التهاب مرتبط با تنگی نخاع کمک می‌کنند. در برخی موارد، داروهای تجویزی قوی‌تر، مانند شل‌کننده‌های عضلانی یا داروهای ضد درد عصبی، ممکن است به وسیله پزشک، تجویز شوند.

۴. تزریق استروئید اپیدورال (ESIs): ESI‌ها شامل تزریق یک داروی کورتیکواستروئید به ناحیه آسیب دیده اطراف اعصاب نخاعی است. به این صورت التهاب کاهش پیدا کرده و شدت درد نیز به اندازه قابل توجهی، کمتر خواهد شد. با این حال، اثرات ESI ها عموماً موقتی هستند و ممکن است نیاز به تکرار دوره‌ای داشته باشند.

۵. استفاده از وسایل و تجهیزات کمکی: استفاده از وسایل کمکی مانند بریس، کرست یا عصا، برای کاهش مشکلات ناشی از تنگی کانال نخاعی، پیشنهاد می‌شوند. البته لازم است که شما برای انتخاب دستگاه مناسب حمایتی، حتما با پزشک معالج خود، مشورت داشته باشید.

۶.اصلاح سبک زندگی: اصلاح کردن و بهبود سبک زندگی، می‌تواند نقش مهمی در مدیریت علائم تنگی کانال نخاع، ایفا کند. همین طور حفظ وزن مناسب، ورزش منظم در محدوده‌های قابل تحمل، تمرین وضعیت بدنی خوب و اجتناب از فعالیت‌ها یا موقعیت‌هایی که علائم را بدتر می‌کنند، همگی می‌توانند به مدیریت علائم کمک کنند.

۷. درمان های جایگزین: برخی از افراد از طریق درمان‌های جایگزین مانند مراقبت‌های کایروپراکتیک، طب سوزنی، لیزردرمانی یا ماساژ درمانی تسکین می‌یابند. در حالی که اثربخشی این رویکردها ممکن است متفاوت باشد، بعضی افراد کاهش درد و بهبود تحرک را گزارش می‌دهند.

توجه به این نکته مهم است که این روش‌های غیرجراحی ممکن است تنگی نخاع را درمان نکنند، اما می‌توانند علائم را تسکین دهند و عملکرد کلی را بهبود بخشند. بهترین برنامه درمانی ممکن است بسته به شرایط فردی متفاوت باشد، بنابراین توصیه می‌شود برای ارزیابی جامع و توصیه‌های شخصی با یک پزشک متخصص، مشورت کنید. باید اشاره کنیم که ورزش برای درمان تنگی کانال نخاعی بسیار موثر و مفید است.

به علاوه بدیهی است که در صورت وخامت عارضه، حتما پزشک متخصص، جراحی را برای رفع فشار از کانال نخاعی، توصیه خواهد کرد. زیرا در صورت عدم درمان فتق دیسک گردن یا کمر و تنگی کانال نخاعی شدید امکان بروز علائم شدید و آسیب‌های دائمی در اعصاب وجود دارد.

معرفی بهترین دارو برای تنگی کانال نخاعی در تسکین درد

بسته به علائمی که عارضه تنگی مجرای نخاعی از خود نشان‌داده باشد، از داروهای مختلفی برای کنترل درد استفاده خواهد شد. به طور نمونه برای تسکین درد، از داروهایی چون پروفن، ناپروکسن و استامینوفن، استفاده‌شده و گاباپنتین و پرگابالین، برای آرام کردن بی‌حسی و گزگز دست و پا، مناسب هستند. البته لازم است که حتما استفاده از داروها، به وسیله پزشک متخصص، تجویز شود.

در مواردی که تنگی کانال شدید باشد، پزشکان جراحی را برای بیمار پیشنهاد می‌دهند. البته باید بگوییم که خطرات عمل تنگی کانال نخاعی کم نیستند.

کلام آخر

در این مطلب از فست طب، علائم تنگی کانال نخاعی و روش‌های تشخیص و درمان آن را مرور کردیم. با در نظر گرفتن عوارضی که این بیماری دارد، حتما باید به موقع تشخیص آن صورت‌گرفته و بهترین روش درمانی (ترجیحا غیرتهاجمی) آغاز شود. شما چه نظر و تجربه‌ای در این باره دارید؟ حتما نظرات خود را با ما و دیگر کاربران وب سایت، به بحث و اشتراک بگذارید.

سوالات متداول در مورد تنگی کانال نخاعی

۱. آیا تنگی کانال نخاعی، درد زیادی دارد؟

بله، در اکثر مواقع تنگ شدن مجرای نخاع، موجب بروز درد متوسط تا زیاد خواهد شد.

۲. آیا تنگ شدن کانال نخاعی، تنها به افراد مسن، محدود می‌شود؟

نه لزوما، گاهی اوقات افراد در سنین پایین‌تر نیز به دلایل مختلف، دچار این عارضه خواهند شد.

۳. آیا می‌توان از لیزر برای درمان تنگی کانال نخاعی استفاده کرد؟

بله، لیزر درمانی، یک روش پیشنهادی برای بهبود میزان تحرک فرد و رفع برخی مشکلات ستون فقرات مرتبط با تنگی مجرای نخاعی، به حساب می‌آید.