جدول محتوا
Toggleروماتیسم ستون فقرات یک بیماری التهابی و مزمن است که میتواند هر مفصلی از ستون مهرهها را درگیر کند. این بیماری باعث کاهش انعطافپذیری ستون فقرات و در نهایت خمیدگی آن میشود. یکی از اصلیترین علائم این بیماری درد کمر و لگن است که برخی افراد آن را به شکل شدیدتر و برخی به شکل خفیف تجربه میکنند. بسیاری از افرادی که به شکل مداوم با کمردرد مواجه هستند، احتمال ابتلا به این بیماری برای آنها وجود دارد. در ادامه به بررسی دقیق این بیماری، علائم، علتها، و همینطور روشهای تشخیص و درمان این بیماری التهابی ستون فقرات میپردازیم.
روماتیسم ستون فقرات چیست؟
این بیماری که با نام اسپوندیلیت آنکیلوزان نیز شناخته میشود، نوعی آرتریت (التهاب مفصل) است که بیشتر ستون فقرات و به ویژه مفاصل ساکروایلیاک (محل اتصال پایین ستون فقرات به لگن) را تحت تأثیر قرار میدهد. در برخی موارد ممکن است این بیماری به دیگر مفصال بدن از جمله شانهها، لگن و زانوها نیز گسترش پیدا کند.
التهاب مزمن مفاصل به تدریج باعث جوش خوردن مهرهها به یکدیگر میشود. که همین اتفاق کاهش دامنه حرکتی و خمیدگی ستون فقرات را به همراه دارد. شیوع این بیماری معمولا در بین مردان و خانوادههایی که زمینه ژنتیکی دارند بیشتر است.
علائم و نشانههای اسپوندیلیت آنکیلوزان
اولین و رایجترین علامت روماتیسم ستون فقرات کمردرد است (بهترین روش استراحت برای کاهش کمردرد). که گاهی این درد ممکن است به دیگر قسمتهای بدن از جمله لگن، گردن، شانهها، پاشنه پا و غضروف بین استخوان سینه و دندهها نیز سرایت کند. دیگر علائم این بیماری عبارتند از:
- سفتی یا اختلال حرکتی در ناحیه کمر و لگن (به ویژه صبحها یا بعد از نشستنهای طولانیمدت)
- خستگی
- تنگی نفس (در صورت درگیر شدن دندهها)
- کاهش اشتها و کاهش غیرعادی وزن
- مشکلات گوارشی مثل اسهال و درد شکم
- بثورات پوستی
- مشکلات بینایی
لازم به ذکر است که، نوع این علائم و شدت آن در هر فرد میتواند متفاوت از دیگری باشد. همچنین بروز این علائم بیشتر در سنین ۱۷ تا ۴۵ سال اتفاق میافتد. اما کودکان و افراد مسن نیز ممکن است این نشانهها را تجربه کنند.
علت بیماری
روماتیسم ستون فقرات یک بیماری خودایمنی است، که هنوز علت دقیق آن مشخص نیست. اما براساس نتایج برخی تحقیقات، جهشهای ژنتیکی میتوانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند. یکی از مهمترین این ژنها HLA-B27 است که در بیشتر افراد مبتلا به این بیماری وجود دارد.البته این به این معنا نیست که همه افرادی که این ژن را دارند، به این بیماری التهابی مبتلا میشوند. ممکن است شما فاقد این ژن باشید، اما به این بیماری مبتلا شوید.
چه عواملی ریسک التهاب ستون فقرات را بالا میبرند!
هر فردی ممکن است به این بیماری خودایمنی مبتلا شود. اما برخی افراد بیشتر از دیگران در معرض این بیماری قرار دارند، از جمله:
- افراد زیر ۴۰ سال (بیش از نیمی از مبتلایان به این بیماری، در رده سنی ۳۰ هستند)
- مردان
- کسانی که سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند
همچنین ابتلا به برخی بیماریهای زمینهای، میتواند ریسک بروز این بیماری التهابی ستون فقرات را افزایش دهد، مانند:
- بیماری کرون (بیماری التهابی روده)
- کولیت اولسراتیو (التهاب روده بزرگ)
- پسوریازیس (نوعی بیماری پوستی)
عوارض اسپوندیلیت آنکیلوزان
این بیماری مزمن به تدریج میتواند علاوه بر ستون فقرات، دیگر قسمتهای بدن را نیز درگیر کند و باعث بروز مشکلات جدیتر شود. از جمله:
- پوکی استخوان و شکستگی مهرههای ستون فقرات
- جوش خوردن مهرهها و کاهش انعطاف پذیری
- کیفوز (گوژپشتی)
- بیماری قلبی- عروقی
- مثل آئورتیت (التهاب دیواره آئورت)
- آریتمی (ضربان قلب نامنظم)
- و کاردیومیوپاتی (بیماری ماهیچه قلب)
- سندرم دم اسبی
- یکی از عوارض نادر روماتیسم ستون فقرات است، که باعث فشرده شدن عصبهای انتهایی ستون مهرهها میشود. این سندرم مشکلاتی مثل اختلال در راه رفتن، بی حسی و گزگز پاها، و حتی فلجی را برای بیمار به همراه دارد.
- مشکلات بینایی
- مانند یووئیت که به معنی التهاب بافت میانی چشم است، و سومین بیماری خطرناک چشم محسوب میشود. این بیماری علائمی مثل کاهش دید، حساسیت به نور، اشک ریزش، درد یا تورم چشم را ایجاد میکند.
روشهای تشخیص بیماری
پزشکان برای تشخیص این بیماری، هم از معاینههای فیزیکی، و هم آزمایشهای پزشکی کمک میگیرند. برخی از انواع آزمایشها و تستهای پزشکی برای تشخیص روماتیسم ستون فقرات عبارتند از:
- تصویربرداری با اشعه ایکس (به منظور ارزیابی و تشخیص تغییر مفاصل و استخوانها)
- ام آر آی (جهت بررسی دقیقتر استخوانها و بافتهای نرم)
- آزمایش خون (برای بررسی ژن HLA-B27. البته همانطور که قبلتر نیز اشاره شد وجود این ژن در خون شما به تنهایی نشاندهنده ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان نیست. بلکه باید فاکتورهای دیگری نیز مورد بررسی قرار بگیرند)
روشهای درمان و کنترل التهاب ستون فقرات
روماتیسم ستون فقرات یک بیماری خودایمنی و بلندمدت است که درمان قطعی ندارد. اما با این حال میتوان با کمک گرفتن از روشهای درمانی حال حاضر، از پیشرفت و تشدید علائم این بیماری جلوگیری کرد. همچنین احتمال بروز عارضههایی که قبلتر مرور کردیم را کاهش داد. از جمله رایجترین درمانها برای اسپوندیلیت آنکیلوزان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
درمان دارویی
اولین گزینه درمانی برای این بیماری التهابی، تجویز دارو است. از جمله:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
- مثل ایبوپروفن و ناپروکسن که درد و التهاب ناشی از این بیماری را کاهش میدهند.
- داروهای ضد روماتیسمی
- مثل سولفاسالازین و متوترکسات که علاوه بر کاهش التهاب و درد، از آسیب به مفاصل نیز جلوگیری میکنند. اثرگذاری این داروها طولانی بوده و بعد از چندین هفته مصرف مشخص میشود.
- داروهای بیولوژیکی
- با عنوان مسدودکنندههای TNF، جدیدترین روش درمان روماتیسم ستون فقرات هستند. که برای افرادی که به دیگر درمانها پاسخ نمیدهند، تجویز میشوند.
- کورتیکواستروئیدها
- این داروها معمولا به مفاصل تزریق میشوند و برای تسکین فوری و موقت علائم بیماری مورد استفاده قرار میگیرند.
فیزیوتراپی
بخش مهمی از درمان التهاب ستون فقرات، تمرینات فیزیوتراپی است. این تمرینات علاوه بر بهبود قدرت عضلات و افزایش انعطافپذیری، از سفت شدن و خمیدگی مهرههای کمر و گردن نیز جلوگیری میکنند.
جراحی
بسیاری از علائم این بیماری بدون جراحی قابل کنترل هستند. اما در صورت پیشرفت بیماری و آسیبدیدگی جدی مفاصل بدن، جراحی میتواند گزینه بهتری باشد.
درمان خانگی
علاوه بر درمانهای اشاره شده، میتوان با تغییراتی در سبک زندگی نیز به تسکین و بهبود علائم این بیماری التهابی کمک کرد. این موارد عبارتند از:
- داشتن فعالیت بدنی
- تحرک داشتن و انجام تمرینات ورزشی مثل یوگا، پیلاتس، پیادهروی، شنا، و… هم به کاهش درد، و هم حفظ انعطافپذیری و بهبود وضعیت بدن شما کمک میکند.
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم
- مصرف برخی مواد غذایی مثل فستفودها، غذاهای فرآوری شده که دارای چربی اشباع شده یا قند هستند. میتواند برای بدن التهابزا باشد. از این رو بهتر است از مصرف این نوع غذاها دوری کنید و غذاهای سالمتر مثل ماهی، آووکادو، آجیل و دانهها، غلات کامل، میوه و سبزیجات را جایگزین کنید. (درمان روماتیسم مفصلی با برنامه غذایی اصولی)
- کاهش وزن
- اضافه وزن با وارد کردن فشار بیش از اندازه روی مفاصل، علائم شما را تشدید میکند. به همین دلیل بهتر است همیشه وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید.
- خودداری از مصرف سیگار
- مصرف سیگار میتواند علائم شما را بدتر کند. به ویژه اگر به واسطه این بیماری دچار تنگی نفس شدهاید بهتر است به فکر ترک سیگار باشید.
- پرهیز از مصرف نوشیدنیهای الکلی
- الکل میتواند با تضعیف استخوانها، ریسک پوکی استخوان را بالا ببرد. از این رو سعی کنید از نوشیدن الکل دوری کنید.
سؤالات رایج
آیا روماتیسم ستون فقرات قابل درمان است؟
این بیماری التهابی از نوع مزمن (طولانی مدت) است و درمان قطعی ندارد. اما با کمک درمانهای مختلفی که وجود دارد اعم از داروها، فیزیوتراپی، جراحی و همچنین درمانهای خانگی میتوان، علائم این بیماری را تا حد زیادی کنترل و از تشدید آنها جلوگیری کرد.
آیا روماتیسم ستون فقرات خطرناک است؟
اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری کشنده نیست اما بسیار پیچیده و چالش برانگیز است. عدم تشخیص و درمان به موقع این بیماری میتواند دیگر قسمتهای بدن را نیز درگیر و زندگی روزمره شما را با مشکل مواجه کند. از این رو آگاهی داشتن درباره این بیماری و پیگیری درمان اهمیت بسیار زیادی دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده علائمی مثل؛ درد مزمن در ناحیه کمر، سفتی یا خشکی ستون فقرات، درد قفسه سینه، تنگی نفس، مشکلات بینایی، کاهش وزن غیرعادی، یا خستگی شدید. حتما نزد یک پزشک متخصص مراجعه داشته باشید.